ARKEOLOJİ oluşumu Arkeofili’nin arkeologları tarafından 2023 yılında Türkiye’de ortaya çıkarılan en değerli 10 keşif ortasında Göbeklitepe’de gerçek boyutlu ve boyalı domuz heykeli birinci sırayı alırken, Burdur’daki ‘hortlak’ mezarı ikinci en kıymetli keşif oldu.
Arkeolojiyi insanlara anlatmak, sevdirmek ve Türkiye’de arkeoloji bilimi ile kültür varlıkları için farkındalık yaratmak üzere kurulmuş olan arkeoloji oluşumu Arkeofili’nin lisans, yüksek lisans ve doktora programlarında tahsil gören arkeolog ve arkeoloji öğrencilerinin hazırladığı, 2023 Yılında Türkiye’de Öne Çıkan 10 Arkeolojik Keşif Listesi aşikâr oldu.
GÖBEKLİTEPE’DE DOMUZ HEYKELİ
Hazırlanan listenin birinci sırasında Göbeklitepe’de gerçek boyutlu ve boyalı domuz heykeli yer alıyor. Hafriyat başkanlığını Prof. Dr. Necmi Karul’un yaptığı Şanlıurfa’da yer alan Göbeklitepe’nin D yapısında, kireçtaşından yapılmış, gerçek boyutlu ve üzerindeki boyaları hala duran bir yaban domuzu heykeli bulundu. Yüzeyinde kırmızı, beyaz ve siyah pigment kalıntıları görülebilen domuz heykeli, o devirden günümüze uzanan az boyalı heykellerden biri olma özelliğini taşıyor.
BURDUR’DA ‘HORTLAK’ MEZARI
Listenin ikinci sırasında Burdur’daki ‘hortlak’ mezarı bulunuyor. Hafriyat başkanlığını Doç. Dr. Peter Louis Mariette Talloen’in yaptığı Burdur’daki Sagalassos Antik Kenti’nde, canlanıp yaşayanları rahatsız etmesinden korkulan bir bireye ilişkin mezar bulundu. Kasıtlı olarak bükülmüş çiviler dökülen, iki düzine tuğlanın yanı sıra sıva katmanıyla kapatılıp, yakılarak gömülmüş mezar, o periyot Sagalassos’ta insanların ‘huzursuz ölüler’den korktuğunu gösteriyor.
OSMANİYE’DE KUBABA’YA ADANAN TAPINAK
Kazı başkanlığını Doç. Dr. Faris Demir’in yaptığı Osmaniye’de yer alan Kastabala Antik Kenti’nde, Anadolu tanrıçası Kubaba’ya adandığı düşünülen yaklaşık 2 bin 500 yıllık tapınağın kalıntıları ortaya çıkarıldı. Ovalık Kilikya’nın en eski tek kutsal kenti olan Kastabala, Anadolu’nun yerli halkı Luvi ve Hurri kültür bölgesinin merkezinde yer alıyor. Antik kentteki Sütunlu Cadde kazılarında yeni ortaya çıkarılan tapınak kalıntıları, mimari bezemeye nazaran, MÖ 540’lara, Arkaik periyoda tarihleniyor.
KARAHANTEPE’DE ANITSAL İNSAN HEYKELİ
Prof. Dr. Necmi Karul’un hafriyat lideri olduğu Şanlıurfa’da Taş Zirveler projesi kapsamında kazılan ve Göbeklitepe ile çağdaş olan Karahantepe’de 2,3 metre yüksekliğinde bir insan heykeli bulundu. Gerçekçi yüz sözüyle tarih öncesi sanatın eşsiz örneklerinden biri olarak bedellendirilen heykel, oturur durumda iki eliyle cinsel organını tutan bir insanı tasvir ediyor. Heykel, yaklaşık 20 metre çapında, köşeleri yuvarlatılmış özel bir yapıda, yere sabitlenmiş olarak bulundu.
DÜZCE’DE BÜYÜK İSKENDER PORTRESİ
Prof. Dr. Musa Kadıoğlu’nun bilimsel danışmanlığını yaptığı Düzce’de yer alan Prusias isim Hypium Antik Kenti tiyatrosunda sürdürülen hafriyatlarda, Makedonya Hükümdarı Büyük İskender’i tasvir eden bir heykel başı ortaya çıkarıldı. Yaklaşık 23 santim uzunluğundaki portrede, alnın çabucak üzerinde yer alan, üste ve akabinde yanlara gerçek taranmış saç bukleleri betimleniyor. İdealize edilmiş yüz, başın yana çevrilmiş olması, hafif kalkık kaşlar ile yanlışsız orantılı hafif üst bakan gözler ve hafif aralanmış dudaklar da bu portrenin Büyük İskender’i tasvir ettiğini gösteriyor.
ÇANKIRI’DA AFRİKA HOMİNİNLERİNİN ATASI
Kazı başkanlığını Prof. Dr. Ayla Sevim Erol’un yaptığı Çankırı yakınlarındaki Çorakyerler Fosil Lokalitesi’nde, 8,7 milyon yıl öncesine tarihlenen ve daha evvel bilinmeyen bir primat fosili ortaya çıkarıldı. Bulgular, Afrika maymunlarının ve insanların cetlerinin dokuz ila yedi milyon yıl evvel Afrika’ya göç etmeden evvel Avrasya’da evrimleştiği teorisine yük kazandırıyor. Anadoluvius turkae ismi verilen primat fosilinin tahlili, Akdeniz fosil maymunlarının çeşitli olduğunu ve erken homininlerin (şempanzeler, bonobolar ve goriller, beşerler ve onların fosil atalarını içeren grup) bilinen birinci yayılımının bir modülü olduğunu gösteriyor.
MUĞLA’DA ANTİK HEYKELTIRAŞIN ÖZGÜN ESERİ
Kazı başkanlığını Prof. Dr. Bilal Söğüt’ün yaptığı Muğla’da yer alan Stratonikeia Antik Kenti’nde, antik devir mitolojisinin ilham perilerinden olan dans eden mousa heykeli ortaya çıkarıldı. Stratonikeia Antik Kenti’nde Roma Hamamı’nın Frigidarium kısmında yapılan hafriyatlarda, kuralıyla bulunan yaklaşık 2 bin 175 yıllık, başı ve kolları eksik heykel, Hellenistik periyoda ilişkin Philiskos’a ilişkin bilinen tek özgün heykel olma özelliğini taşıyor.
ÇORUM’DA BİLİNMEYEN ANTİK DİL
Kazı başkanlığını Prof. Dr. Andreas Schachner’in yaptığı Hititlerin başşehri Boğazköy Hattuşa’da, şimdiye kadar bilinmeyen lisanda yazılmış bir Hint-Avrupa lisanı keşfedildi. Araştırmacılar ritüelistik bir metnin içinde geçen bu lisanı, Hitit merkez bölgesinin kuzeybatı ucunda, muhtemelen çağdaş Bolu yahut Gerede bölgesinde yer alan Kalaşma ülkesinin lisanı olarak tanımladı. MÖ 2’nci binyıla ilişkin Anadolu’da şimdi bilinmeyen bir Hint-Avrupa lisanı olduğu katılık kazandı. Kalaşma lisanının, Geç Tunç Çağı Anadolusundaki öteki Luvi lehçeleriyle ne kadar yakından bağlı olduğu incelenecek.
BALIKESİR’DE 2 BİN 500 YILLIK ZAR OYUNU
Prof. Dr. Kaan İren’in hafriyat başkanlığını yaptığı Balıkesir’de yer alan Daskyleion Ören Yeri’nde, üzerinde Frig alfabesiyle ‘Bagabazos’un zar oyunu’ ya da ‘Bagabazos zar oyuncusu’ yazan 2 bin 500 yıllık zar oyunu tablası bulundu. Bagabazos, Persli bir kişiydi ve Eski Yunan kaynaklarında ismi Megabazos olarak söylem ediliyordu. Milattan evvel 5’inci yüzyıla ilişkin bu oyun tablasına benzeri bir arkeolojik bulgu Anadolu’da birinci kere keşfediliyor.
AMASRA’DA APHRODİTE HEYKELİ
Doç. Dr. Fatma Bağdatlı Çam’ın bilimsel danışmanlığını yaptığı Bartın’ın Amasra ilçesinde Amastris Antik Kenti hafriyat çalışmalarında Gynmnasium olarak tescilli Bedesten bölgesinde yapılan sondaj çalışmalarında, MS 2. yüzyıla ilişkin olduğu düşünülen, yaklaşık 1800 yıllık Aphrodite heykeli ortaya çıkarıldı. 1,53 santim uzunluğundaki heykel, birinci olarak Nymphe heykeli olarak tanımlansa da daha ayrıntılı yapan incelemelerde hem Aphrodite hem de Nymphe özellikleri taşıdığı anlaşıldı.
