Nurdoğan ARSLAN ERGÜN
Akaryakıt fiyatlarına üst üste gelen artırımlar, güç maliyetlerindeki artış, POS süreçlerinde bankalara ödenen kurul, nakliye, teminat mektubu zaruriliği ve minimum fiyat artırımları, akaryakıt dalında bayileri zorluyor.
Türkiye akaryakıt bölümünde, bayi tarafında kar marjlarının ‘iyice’ düştüğünden şikayet edilirken bu durum kapanma ve el değiştirmeleri de beraberinde getiriyor. Kesim kaynaklarından derlenen bilgilere nazaran, 13 binden fazla bayinin bulunduğu kesimde 2022’nin son aylarından bu yana 2 bin civarında bayi kapandı.
Sektörde rafineri çıkışı ve pompa satış fiyatı ortasındaki brüt karın yüzde 8 olduğu belirtilirken, bu hissenin yarısı istasyona yarısı da ana dağıtım şirketine gidiyor. İstasyonlar akaryakıt satışından elde ettikleri yüzde 4’lük brüt karın yüzde 1’ini nakliyeye, yüzde 1.5’ini POS süreçlerinde bankalara ödüyor. Kalan yüzde 1.5 ise işçi maaşı, vergi, fatura üzere öteki masraflara harcanıyor.
TABGİS: Çok önemli sermaye erozyonu var
Sektörün sorun ve beklentilerini DÜNYA’ya pahalandıran Türkiye Akaryakıt Bayileri Petrol ve Gaz Şirketleri Patron Sendikası (TABGİS) Lideri Murat Alım, “Türkiye’nin 7/24 çalışan en büyük vergi dairesiyiz. Bu vergileri toplarken maalesef yaşama talihi verilen bir kar marjımız yok. Önemli bir sermaye erozyonumuz var” dedi. Dertlerin kaynağının geçmişten geldiğini lisana getiren Alım, son artırımlar ve düzenlemelerle erozyonun had safhaya ulaştığını söyledi.
“1 kuruşluk artış bile bizim için önemli”
Akaryakıt bayilerinin mali yükünün arttığını tabir eden Alım, büyükşehirlerdeki istasyonların bile maliyetleri kurtaramaz noktaya geldiğini söyledi. İstanbul Avrupa yakası için 1 Temmuz’da 14 kuruş olan nakliye maliyetinin 19 kuruşu geçtiğine işaret eden Alım, “Bizim için 1 kuruşluk artış bile çok değerliyken artış 5 kuruşu geçti” dedi.
Bayilerin üzerinde büyük bir yük olan nakliye maliyetlerinin çok arttığına dikkat çeken Alım, EPDK’dan taleplerinin nakliyenin kar marjının dışına çıkarılması olduğunu söyledi.
En kıymetli sarfiyat kalemlerinden birinin de kredi kartı POS komiteleri olduğunu söyleyen TABGİS Lideri Alım, Merkez Bankası’nın faiz artış kararıyla takas komitelerinin arttığını kaydetti. “Takas komitesi artınca bizim de maliyetlerimiz artıyor” diyen Alım, temmuz başında 18 kuruş olan maliyetlerinin şu anda 59 kuruşa çıktığını kaydetti.
Tüketicinin alım gücünün düşmesiyle kartlı alışverişlere yük verildiğini söz eden Alım, “Türkiye ortalamasına baktığımızda istasyonlarda kartlı alışveriş yüzde 60 civarında ancak büyükşehirlerde oran yüzde 95’e çıkıyor. İstasyonlarda nakit para dolaşmıyor. Hasebiyle bu maliyete de çok önemli manada katlanmak zorunda kalıyoruz.
Yani kendi cebimizden sermaye koymak zorunda kalıyoruz” dedi. Akaryakıta artırım gelecek beklentisiyle tüketici alımları nedeniyle bölümün stoklu çalışamadığını da söyleyen Alım, bu nedenle bayilerin de artan fiyat üzerinden alım yaptığını kaydetti.
Teminat mektubu için gözler
31 Ağustos’ta Akaryakıt bayileri, kaçak ve kayıpların önlenmesi için geçen sene başlatılan teminat mektubu konusunda da kasvetler yaşıyor. Murat Alım, bu mevzuyu şöyle özetledi: “2021 cirolarımıza nazaran yüzde 1 oranında geçen yıl süresiz teminat mektupları verdik. 2022’de fiyatlar olağandışı artış gösterdi. Vereceğimiz teminatın ölçüsü da çok arttı. 31 Ağustos’ta, 2022 baz alınarak yeni teminat mektupları vereceğiz. Yalnızca ÖTV, KDV’de yüzde 21’in üzerinde fiyat artışı oldu. 31 Ağustos’ta vereceğimiz teminat mektuplarının uyumlu mükelleflerden alınmaması için Hazine ve Maliye Bakanlığı’na müracaat yapmaya hazırlanıyoruz.
Zaten içeride teminat mektuplarımız var.” TABGİS Lideri, ayrıyeten finansmana erişim ıstırabı nedeniyle teminat mektuplarına ulaşmada zahmet yaşandığını da ekledi. Döviz kurundaki artış ve vergi düzenlemelerinin bölümü olumsuz etkilediğini lisana getiren Murat Alım, “Olası vergi artışları da bizi huzursuz ediyor” dedi. Dalın tahlil beklediği bir başka sorunu da haksız rekabet olarak gösteren Alım, “Geçmişe göre önemli yol alındı. Ancak fatura kaçakçılığının engellenmesi lazım.” dedi.
Bir bayide ortalama 15 kişi çalışıyor, istihdam kaybı olur
Bugün akaryakıt kesiminde 13 binden fazla işletme faaliyet gösterirken maliyetler nedeniyle yaklaşık 2 bin bayi kapandı. Bir bayide ortalama 15 kişi çalışırken toplam istihdam 195-200 bin olarak kestirim ediliyor. Bayilerde kapanmaların devam etmesi durumunda istihdamda da kayıplar yaşanacağı vurgulanıyor.
Şarj için altyapı yatırımları gerekiyor
Akaryakıt istasyonlarında elektrikli araç şarj üniteleri kurulması konusunda “Kafalar çok karışık” yorumu yapan Murat Alım, şunları söyledi: “İstasyonlarımızın birçoklarında şarj ünitesi yok. Bilhassa İstanbul, Ankara üzere kentlerde trafolarda, elektrik kapasitelerinde birtakım artışlara da gidilmesi, güçlerin arttırılması gerekiyor. Bunlar önemli yenileme yatırımları. Burada rekabet de artacak; AVM’ler, meskenler rakip olacak.”
