Dünyanın en gelişmiş ordularından biri olarak bedellendirilen İsrail ordusu, 2022 tarihli bir raporda silah sanayisi ile işbirliği yaparak “çığır açan bir dizi kıymetli yeni teknoloji” geliştirdiğini duyurmuştu.
İsrail ordusu Gazze’deki savaşta da yeni yüksek teknoloji silahlar kullanıyor.
Yapay zekanın da gaye belirleme üzere alanlarda değerli bir rol oynadığı belirtiliyor.
İsrail ordusu Gazze’de memleketler arası hukuka nazaran hareket ettiğini ve sivil kayıpları en aza indirmek için tedbirler aldığını tez ediyor.
Ancak Gazze Sıhhat Bakanlığı’na nazaran Gazze’de öldürülen Filistinlilerin sayısı 23 bini aştı.
İsrail’in kullandığı bu yeni yüksek teknoloji silahları inceleyelim.
‘Barak’ tankları
Barak tankı, Merkava tankının “beşinci iterasyonu” olarak tanımlanıyor ve yapay zekayı çeşitli formlarda kullanıyor.
Merkava tankının dünyadaki en gelişmiş tank savunma sistemi olduğuna inanılıyor.
Barak’ın en kıymetli özelliği kapakları kapalıyken bile etrafın görülebilmesi. Tank, “güvenilir sensörlerden oluşan geniş bir altyapı” ile dışarıda ne olduğuna dair artırılmış gerçeklik (augmented reality) manzarası oluşturuluyor.
Beş yıllık geliştirme sürecinin akabinde yeni tanklar Eylül 2023’ün başında 401. Zırhlı Tugay’ın 52. Taburu’na teslim edilmişti.
Barak modeli ayrıyeten tankın etrafında 360 derecelik bir “koruyucu kalkan” oluşturan “Trophy faal muhafaza sistemi” ile çalışıyor.
Bu sistem, tanka yönelik rastgele bir tehdidi anında tespit ediyor ve ateş ederek yaklaşan füzeyi etkisiz hale getiriyor.
‘Spark’ İHA’sı
Spark, İsrail Hava Kuvvetleri’nin istihbarat toplama ve muharebe dayanak insansız hava araçları (İHA) filosu olan Storm Clouds programının bir modülü olarak geliştirildi.
Spark, Rafael Gelişmiş Savunma Sistemleri ve Havacılık Kümesi tarafından üretildi.
İsrail ordusu yeni İHA hakkında şimdi çok fazla bilgi paylaşmadı.
Ordu, Spark’ın “Operasyon birliklerinin alınacak bilgilere nazaran saldırgan ve tesirli bir halde hareket etme kabiliyetini değerli ölçüde artıracağını” söylüyor, fakat bunun nasıl yapılacağını belirtmiyor.
Spike FireFly Dolanan Mühimmatı
Spike Firefly, yalnızca 3 kilogram tartısında kamikaze insansız hava araçlarının bir modeli ve savaş başlığı ile birlikte geliyor.
Üreticisi olan Rafael Gelişmiş Savunma Sistemleri ve Havacılık Grubu’na nazaran bu model görüş sınırının ötesinde kullanılıyor. Yani Spike Firefly, karadaki askerlerin göremeyeceği düşman mevzileri üzerinde uçabiliyor.
Küçük taşınabilir bir kutudan çıkarılan İHA, bir alan üzerinde 30 dakikaya kadar havada kalarak gezinebiliyor ve birliklere 1,5 kilometre öteye kadar uzaklıktan bilgi sağlayabiliyor.
Tabletle denetim edilen Spike Firefly, bilgi toplayıp amaç tanımladıktan sonra üsse geri dönebiliyor ya da 350 gramlık çok istikametli parçalanma savaş başlığı ile donatılmışsa maksada çarpabiliyor.
Iron Sting
Iron Sting, savunma şirketi Elbit Systems tarafından geliştirilen “hassas, lazer ve GPS güdümlü havan topu mühimmatı”.
İsrail ordusuna nazaran birinci defa Ekim 2023’te Gazze’de kullanıldı.
Üreticisi tarafından tanımlandığı üzere, Iron Sting “tüm savaş alanı senaryolarında” çalışabilen 120 milimetrelik hassas güdümlü bir havan mühimmatı. Havan tüpüne bağlı olarak 1-12 kilometrelik menzile sahip.
Elbit’e nazaran savaş başlığı, patlama ve parçalama tesiriyle Iron Sting çift katlı betonu delme kapasitesine sahip.
Savaşta yapay zekanın rolü ne?
Yapay zekanın silahlarda kullanılmasının, silahların amaçları vurmada daha hassas olmasını sağlayacağı ve hasebiyle istenmeyen hasarı ve sivil vefatlarını sonlandıracağı tez ediliyor.
Ancak Birleşmiş Milletler (BM) ile Milletlerarası Kızıl Haç Komitesi (ICRC), silahlı çatışmalarda yapay zeka ve makine tahsilinin kullanımına ait kaygılarını lisana getiriyor.
ICRC, geçen yılın başında yayımladığı bir raporda, “Savaştaki yasal yükümlülükler ve etik sorumluluklar makinelere ve yazılımlara devredilmemeli” sözünü kullanmıştı.
ICRC, İsrail’in yapay zeka kullanımı hakkında yorum yapmayı reddetti.
Kurumlar otonom çalışan silah sistemlerinden endişeleniyor. Bunlar bir defa aktive edildikten sonra tetik sistemlerine dayalı olarak bağımsız halde çalışan sistemler. Bunlar ortasında füze savunma sistemleri ve kimi dolanan mühimmatlar yer alıyor.
İsrail 2023’te istihbarat toplama ve amaç oluşturma için yapay zeka kullandı.
Yapay zeka İsrail ordusu tarafından 2021’de Gazze’deki 11 günlük savaşta da kullanılmıştı.
Haziran 2023’te İsrail haber sitesi Ynet News’e verdiği bir röportajda İsrail ordusunun eski genelkurmay lideri Aviv Kochavi, Hedefleme Müdürlüğü ünitesinin “yapay zeka kabiliyetiyle güçlendirilmiş yüzlerce subay ve askerden oluştuğunu” söylemişti.
Kochavi, “Bu ünite büyük ölçüde datayı rastgele bir beşerden daha süratli ve daha tesirli bir formda işleyen ve datayı aksiyona geçirilebilir maksatlara dönüştüren bir makine” diye konuşmuş ve şöyle devam etmişti:
“Geçmişte Gazze’de yılda 50 maksat oluşturuyorduk. Bu makine tek bir günde 100 maksat oluşturdu ve bunların yüzde 50’sine saldırıldı.”
Kochavi burada 2021’deki “Duvarların Koruyucusu” isimli operasyona atıfta bulunuyor.
‘Hedef fabrikası’
The Gospel, İsrail’in Hedefleme Müdürlüğü tarafından işletilen yeni yapay zeka ile geliştirilmiş amaç üretme platformu.
2 Kasım 2023’te İsrail ordusunun internet sitesinde yayımlanan bir makalede bu sistem “24 saat çalışan bir amaç fabrikası” diye niteleniyor.
Orduya nazaran sistem, “Hedefleri süratli bir biçimde oluşturmak için otomatik araçların kullanılmasını sağlıyor. Yapay zeka yardımı ve yeni istihbaratın süratli ve otomatik bir formda çıkarılması yoluyla araştırmacı için teklif üretiyor. Buradaki gaye, makinenin önerisi ile bir kişi tarafından gerçekleştirilen tanımlama ortasında tam bir eşleşme olması.”
Sistem, Gazze Şeridi’nde çalışan İsrail istihbaratının farklı kolları tarafından toplanan büyük ölçüde bilgiyi işleyerek saldırılacak amaçları oluşturuyor. İsrail ordusuna nazaran akın düzenleme kararı subayların elinde olmaya devam ediyor.
Savaşın 27. gününde İsrail ordusu Gazze Şeridi’nde 12 binden fazla gaye olduğunu söylemişti.
Kudüs merkezli araştırmacı gazeteci Yuval Abraham, Gazze’deki savaşta yapay zeka kullanımını araştırıyor.
Abraham’ın bir küme Filistinli ve İsrailli gazeteci tarafından yönetilen bağımsız, çevrimiçi, kar hedefi gütmeyen +972 mecmuası ve Local Call haber sitesi için yazdığı “Kitlesel suikast fabrikası” başlıklı haberi, İsrail operasyonlarında misyon almış askeri istihbarat ve hava kuvvetleri çalışanı ve dahil olmak üzere İsrail istihbarat topluluğunun mevcut ve eski 7 üyesiyle yapılan görüşmelere dayanıyor.
BBC’ye konuşan Abraham, The Gospel sisteminin İsrail ordusunun öldürüldüğünü kestirim ettiği sivillerin sayısının yanı sıra Hamas üyelerinin meskenleri ve aile meskenlerinin bilgisini oluşturduğunu söyledi.
Abraham, ismini açıklamadığı bir kaynağından alıntı yaparak, “Gazze’de siviller öldüğünde birden fazla vakit bu hesaplanıyor ve taammüden yapılıyor” diyor.
Abraham bu kaynağın tıpkı vakitte 16 yaşından küçük Hamas üyesi gayeleri oluşturulduğunu ve bir Hamas üyesini amaç alırken Filistinli sivillere ziyan verme konusundaki kriterlerin “önemli ölçüde gevşetildiğini” söylediğini aktarıyor.
Bu argümanlar karşısında İsrail ordusu BBC’ye şu açıklamayı yaptı:
“Hamas’ın barbarca ataklarına karşılık olarak İsrail ordusu Hamas’ın askeri ve idari kabiliyetlerini ortadan kaldırmak için faaliyet gösteriyor. Hamas’ın İsrailli erkek, bayan ve çocuklara yönelik kasıtlı hücumlarının tam tersine İsrail ordusu memleketler arası hukuka uymak ve sivillerin ziyan görmemesini engellemek için gerekli tedbirleri alıyor.”
‘Yüksek hassasiyetli’ sistemler çağında, neden çok sayıda sivil kayıp var?
Yuval Abraham’a nazaran, şu anda İsrail ordusunda misyon yapan üç kaynağı, üst seviye bir Hamas üyesini gaye alan her akında yüzlerce Filistinli sivilin öldürüldüğünü söyledi.
Abraham kaynağının kendisine, “(daha önce) bir Hamas üst seviye üyesi için onlarca kişinin öldürülebildiğini, artık ise öldürülmesine müsaade verilen sivil sayısının geçmişe nazaran 10 ila 20 kat daha fazla olduğunu” söylediğini belirtiyor.
BBC’ye konuşan Abraham, kaynaklarının Gazze’ye yönelik mevcut askeri operasyonu yöneten subayların “sivilleri vurmamak için taarruzları kısıtlayabilecek evvelki tüm protokolleri terk ettiklerini” sav ettiğini söyledi.
Abraham, İsrailli bir askeri istihbarat yetkilisinin şu kelamlarını aktardı:
“Tamamen orantısız ataklar gerçekleştiriyorlar zira gayelerin niteliğine değil niceliğine odaklanıyorlar.”
O periyotta İsrail ordusu sözcüsü, Abraham’ın +972’nin ve Local Call için hazırladığı haberdeki muhakkak ataklarla ilgili sorularına karşılık vermedi, lakin daha genel olarak şunları söyledi:
“İsrail ordusu taarruzlardan evvel çeşitli biçimlerde ikazlarda bulundu ve koşullar elverdiğinde amaçların yakınında ya da içinde bulunan şahıslara telefon yoluyla kişisel ikazlar da yaptı (savaş sırasında 25 binden fazla canlı görüşmenin yanı sıra milyonlarca kayıtlı görüşme, kısa ileti ve halkı uyarmak maksadıyla havadan atılan broşürler de oldu).
“Genel olarak İsrail ordusu Gazze vatandaşlarını canlı kalkan olarak kullanan bir terör örgütüyle uğraş etmenin zorluğuna karşın, hücumların bir kesimi olarak sivillere verilen ziyanı mümkün olduğunca azaltmaya çalışıyor.”
BBC bu savlar hakkında yorum yapması için İsrail ordusuna Gazze’deki sivilleri korumak için ne yaptığını ve öldürülenlerin sayısı bağlamında kâfi olup olmadığını sordu.
Ordu yetkilileri soruları yanıtlamadı fakat “uluslararası hukuka uygun biçimde hareket ettiklerini ve sivil kayıplarını azaltmak için uygulanabilir tedbirleri aldıklarını” belirtti.
İsrail, Hamas’ın tünellerini ve üslerini Gazze şeridindeki sivil altyapıya yerleştirerek sivilleri canlı kalkan olarak kullandığını öne sürüyor.
Eski İngiliz askeri istihbarat yetkilisi Philip Ingram BBC’ye yaptığı açıklamada İsrail ordusu için, “Hamas sivil altyapının içine ya da yakınına askeri bir üssünü yerleştirirse, bu onu yasal bir askeri gaye haline getirdiğini ve oraya saldırmanın gayesi o askeri amacı yok etmekse, o vakit yasal bir amaç haline geldiğini” söyledi.
Ingram, “İsrail kuvvetlerinin sorumluluğu sivil kayıpları en aza indirmek için ellerinden gelen her şeyi yapmak, lakin bu sivil kayıpların olmaması manasına gelmez. Bunun orantılı olup olmadığı İsrailli kumandanlar tarafından verilen siyasi ve askeri bir karar” dedi.
‘Akıllı’ ve ‘Aptal’ bombalar
Bu savaşta yeni “akıllı” ve yüksek hassasiyetli silahların ve gaye tanımlama sistemlerinin kullanılması, eski “aptal” silahların tam olarak yerini almıyor.
ABD Ulusal İstihbarat Yöneticiliği tarafından Aralık 2023’te yayımlanan ve Amerikan haber sitesi CNN’e sızdırılan bir değerlendirmenin kimi kısımlarına nazaran, İsrail’in Gazze’ye attığı 29 bin adet havadan karaya mühimmatın yaklaşık yüzde 40-45’i “aptal bombalar” olarak da bilinen güdümsüz bombalardı.
BBC’ye daha evvel yaptığı açıklamada güdümsüz bombaların mağdurları ve şahitleriyle görüşen Pentagon’un eski kıdemli istihbarat analisti ve eski BM savaş hataları araştırmacısı Marc Garlasco, “hedeflerini 30 metreye kadar ıskalayabildiklerini, bunun da Hamas karargahı ile sivillerle dolu bir apartmanı vurmak ortasındaki fark olduğunu” söylemişti.
İsrail ordusu, “Beklenmedik bir sivil varlığı gördüğümüzde hücumları iptal ediyoruz. Her amaç için yanlışsız mühimmatı seçiyoruz, böylelikle gereksiz hasara neden olmuyoruz” savında bulunuyor.
İsrail ordusu ‘yanlış silahların kullanıldığını’ söyledi
Gazze Sıhhat Bakanlığı’na nazaran 24 Aralık’ta İsrail’in Gazze’nin merkezindeki Maghazi mülteci kampına düzenlediği hava hücumunda en az 86 kişi hayatını kaybetti.
Saldırıda yanlış silah kullandığını kabul eden İsrail ordusu, BBC’ye yaptığı açıklamada, “hasardan hüzün duyduğunu” söyledi.
İsrail kamu yayıncısı Kan News’a konuşan İsrailli bir askeri yetkili, “Mühimmatın çeşidi hücumun niteliğiyle uyuşmuyordu, bu da önlenebilecek büyük bir ikincil hasara neden oldu” dedi.
Ordu, savaş uçaklarının Hamas üyelerinin bulunduğu bir bölgeye yakın iki maksadı vurduğunu fakat akın sırasında öbür binaların da vurulduğunu söyledi.
