DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU DEHB
Pek çok kanaldan gelen ikazlara karşılık vermeye çalışıyor. Hem sizi dinliyor hem birine laf yetiştiriyor hem de televizyondan birşeyler izleyebiliyor. İstem dışı pek çok şey onun müşahedesine takılır siz dikkatinizi 2-3 şeye verirken o tıpkı anda 10-15 şeyle ilgilenir. Bu onu zorlar ve vakitle yalnızca bir şeye odaklanmayı tercih eder ve başkalarına kapatmaya başlar. “İstediğinde yapar” kanısı de buradan kaynaklanır. . Daima hareket halinde ve etkileşim içerisinde oluyor. Elleri dursa, ayakları durmaz. Uzun mühlet birebir yerde oturamazlar ve çok konuşmaları bitmez tükenmez güçleri dikkat çekerler. Davranışlarını organize edemezler ve planlı çalışamazlar. Çoklukla, sonunu düşünmeden aksiyona geçerler. Tehlikeyi kestiremezler ve çok vakit küçük kazalara maruz kalırlar. Yaramazlık üzere görünen pek çok davranışın altından Dikkat Eksikliği ve/veya Hiperaktivite Bozukluğu çıkabileceğine dikkat çekmek istiyoruz.
DEHB Nedir?
Dikkat ve Hiper Aktivite Bozukluğu olarak tanımlanan bu teşhis birinci evvel 1960’dan günümüze pek çok araştırmaya mevzu oldu. Merak edilen şu bu bir hastalık mı, davranış bozukluğu mu? Tahlili tedavisi var mı?
Belirli bir oranda hareketlilik olağan kabul edilebilirken çok gücünü denetim edemeyen ve içinde bulunduğu koşullarda ahengi yitiren çocuklar denetim dışı bu fizikî aktiviteyle nasıl baş edebileceği öncelikle öğrenmesi, buna neden olan beslenme, eğitim, terapi ve tercih edilmese bile ilaç takviyesi de alması kaçınılmaz olur. Hiperaktif bir çocuğun sakinleşmesi içinde bulunduğu rahatsız edici halden çıkması için yardım alması gerekir.
Hiperaktif Bir Çocukta En Bariz Davanış Bozukluğu Nedir?
Aşırı enerjik, dikkatini bir mevzuya verirken öteki bir hususa oradan da diğer bir mevzuya kaymasına pürüz olamayan, duyularından peş peşe aldığı dürtülerin baskısı altında kalıp sağlıklı seçim yapamayan ve bu nedenle başladığı işleri yarım bırakan şahıslardır.
Hangi Yaşta Anlaşılabilir?
Hiperaktivite en yaygın 2-6 yaş ortasında fark edilir. Erkek çocuklarda en az 4 kat daha fazla görülür. En bariz özellikleri düşünmeden dürtüsel hareket eder bu da yanlış kararları vermesine sebep olur.
Benim Çocuğum Neden Hiperaktif
Maalesef bunun karşılığını net bir formda vermek mümkün değil. Bu durumda olası nedenler üzerinde durulabilir. Sıkıntı bir hamilelik devri, anne ve babanın çocukluğunda benzeri bir durum yaşayıp yaşamadıkları. Besinlerde bulunan katkı materyalleri (renklendirici ve bozulmayı önleyen kimyasallar). Çok bilgisayar oyunları, toplumsal ve duygusal olaylar, ailede birinin vefatı, ailenin sık yer değiştirmesi hiperaktiviteyi körükleyebilir.
Beyin Hareketleri
Araştırmalar gösteriyor ki birtakım hiperaktif çocuklarda hudut sisteminin farklı işliyor. Bu bireylerde toplumsal tesirlerle oluşan hiperaktiflerden farklı nörolojik kökenli olanları da olduğu söylenebilir. Bu çocuklar her ortamda motor yetileri sistemsiz çalışıyor. yazdığı, çizdiği eksiklik ve düzensizlikler günlük hayatta daima kendini tekrar ediyor. Nörolojik tip hiperaktivite toplumun yüzde 4’ünü etkilemektedir. Buna rağmen ruhsal tip hiperaktivite de bu oran yüzde 20’dir. Yani ortalama her sınıfta 2 öğrenci bu sıkıntıları yaşayabilir.
Dikkat Eksikliği Ölçütleri
1 – Muhakkak bir aksiyona dikkat vermede zorlanma.
2 – Dış uyaranlardan çok etkilenme ve çabuk dikkat dağılması
3 – Dikkatsizliğin sebep olduğu kusurlarda artış.
4 – Başlanan işi sonuçlandıramadan yarım bırakılması.
5 – Göz temasını yetersiz kurması.
6 – Birden fazla işi ayn anda yapmaya çalışma.
7 – Düşünmeyi sevmemek ve acelecilik.
Dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğuna eşlik eden belirtiler neler?
-
Düzensiz ve dağınık çalışma
-
Aşırı hayal kurmak ve tutarsızlık
-
Bütünü düşünmekte zahmet detaya takılmak
-
Gereğinden çok ayrıntı hatırlama yahut değerli bilgileri unutma.
-
Uyku düzensizlikleri
-
Sosyal alakalarda sorunlar
-
Öfke ve sinirlilik
-
Öz hürmetin azalması inanç problemleri
Dürtüsellik:
-
Soruları dinlemeden yanıt vermeye çalışır.sorulan soru tamamlanmadan cevap verme
-
Sıra beklerken yerinde duramaz
-
Sık sık kelam keser konuşmalarda ortaya girer.
-
Yaptığı/yapacağı işi sonucunu düşünmeden yapar
Bütün bu problemlerin hepsi çocuğunuzda bulunmayabilir fakat bu belirtilerden ne kadar fazla ise bu tanıyı dayanaklar.
Bunun yanında kişilik özelliklerine bakıldığında sıcak kanlı, enerjik, yaratıcı, sıcak kanlı, empati sahibi, çabuk arkadaşlık kurabilmesi de olumlu tarafları olarak kıymetlendirilebilir.
Bu belirtilerin yanı sıra bu bireylerde; enerjik olma, yaratıcılık, sıcak kanlı ve cana yakın olma, esneklik, müsamaha, risk alabilme üzere olumlu özellikler de görülebilir. Nörolojik belirtiler ortasında; huzursuz bacak sendromu, uykuya geçmekte zahmet çekmek, bacaklarda karıncalanma, bacaklarda, sabah sıkıntı uyanmak vb. özellikler görülebilir.
Teşhis için nereye müracaat edilmeli?
İlk müracaat yeri bu alanda uzman bir doktor olmalıdır. Gözlemlediğiniz belirtiler diğer problemlerin varlığından da kaynaklanabilir ve bu kan analizleriyle belirlenebilir. ( Kurşun zehirlenmesi, hipertroid). Rutin testler yapıldıktan sonra DEHB tanısı katılaşırsa çocuğunuza ilaç başlamak isteyebilirler. Bu çeşit tedavilerde kullanılan ilaçların sayısı çok sonludur. Tedaviye İlaç başlansın yahut başlanması bu bahiste bilişsel ve bilinçaltına yönelik uygulamalardan yararlanmak üzere bu bahiste tecrübeli psikologlardan yardım almalısınız. Aile içinde ailenin sabrı, tavır ve davranışlarını da güzelleştirmesi gerekir. Bunun için bu terapinin bir uzantısı da ebeveyn olarak sizi de kapsar.
Tedavisi Ne Kadar Sürer?
Tedavisi için iki basamak düşünülebilir. Kısa vadede odaklanma sorununun çözümlenmesi. Uzun vadede ahenk ve kişilik gelişimiyle ilgili sorunların çözülmesi gerekir.
Hiperaktif Çocuklar Daha Mı Zeki Olurlar?
Hiperaktif çocukların daha zeki oldukları düşünülmüş olsa bile bu bir yanılgıdır zeka ile direkt bir ilgisi yoktur. Olağan zekanın üzerinde bir zekaya sahip olanlarda daha az efor ile okulda daha başarılı sonuçlar alabiliyor.
İlaç Kullanmadan Da Başarılı Sonuçlar Alabilir miyiz?
İlaçlar ailenin ve çocuğun şikayetçi olduğu çok hareketliliği ve dikkat eksikliğini daha süratli denetim altına alıyor fakat ruhsal dayanak sağlanmazsa bu tesir ilaç kullanıldıkça fayda sağlıyor ve bir mühlet sonra ilaca süregelen bir düzgünleşme mutsuzluk yaratıyor. Psikoterapi, hipnoterapi, ergoterapi, bilişsel psikoterapi üzere destekleyici ruhsal tedaviler de ailenin bütçesini zorlayabiliyor.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Farklı Seyredebilir Mi?
-
Çocuk hem çok hareketli hem de dikkat dağınıklığı yaşıyor olabilir
-
Sadece dikkat sorunu yaşıyor olabilir
-
Sadece çok hareketlilik sorunu yaşıyor olabilir. Bunları ayrımını bir uzmanla birlikte yapmak daha sağlıklı olur.
Çocuk ve Ergen Psikologların En Yaygın Yaptığı Testler
Çocuklar ve Ergenlerin Değerlendirilmesinde Yararlanılan Testler ve Ölçekler
Zekâ Seviyesi ve Performans ve Ruhsal Yapıyı Pahalandırmak İçin Yaptıkları Testler
-
WISC-R Zeka Testi
-
Stanford-Binet Zeka Testi
-
Kent-Porteus Zeka Testi
-
Gessell Zeka Kısmı Testi
Kişilik ve Ruhsal Yapıyı Kıymetlendirme
-
MMPI (Minesotta Çok İstikametli Kişilik Envanteri)
-
Rorschach Mürekkep Lekesi Testi
-
Louisia Duss Projektif Yorumlama
-
TAT-Tematik Algılama Test, CAT
-
McHower Projektif Fotoğraf Çizme Testi
Nöropsikolojik Test Bataryası
-
Cog-Dikkat/Konsantrasyon Testi
-
SPM/CPM- Matris Bilişsel Yargılama Testi
-
TOVA-Dikkat Değişkenleri Testi
-
NVLT-Sözel Olmayan Öğrenme Testi
-
VLT-Sözel Öğrenme Testi
Sonuç Olarak;
Bu durumu bir hastalık olarak görmektense bir sendrom olarak görmek gerekir. Vakitle geçer anlayışı denetim altına alınmayan DEHB problemleri ileri yaşlarda %40 oranında artış gösteriyor. Kişi kabahat işlemeye meyilli oluyor ve mahpusa girme, uyuşturucu, alkol, kaza yapmak üzere risklere açık oluyor. “Ne yapalım ben böyleyim” deyip geçilecek bir sorun değildir. Beraberinde özgüven, toplumsallaşma, ilgi v.s problemlerinde vakitle eşlik etme ihtimali çok yüksektir. Kısa vadede ilaç ile denetim altına alınabilir. Uzun vadede psikoterapi ve alternatif psikoteknik prosedürlerle beklenen zararlarından korunacaktır. Bunun için bir yandan çocuk desteklenirken bir yandan da aile ve eğitimcileri danışman uzmanınız tarafından bilinçlendirilmelidir.
Bu yazının telif hakkı Adil Maviş’e aittir. Kaynak gösterilerek yayınlanabilir. Makaledeki bilgilere dayanarak rastgele bir teşhis ve tedavi uygulanamaz. Adil Maviş kendi geliştirdiği ve kişinin içsel dinamiklerini en üst düzeyde kullanılabilmesine dayalı koçluk ve ferdî danışmanlık hizmeti vermektedir. Bu bağlamda alacağınız hizmet teşhis ve tedavi kapsamında değildir.
