Nurdoğan ARSLAN ERGÜN
Başta çip krizi olmak üzere üretimdeki kasvetler nedeniyle dünya genelinde yaşanan sıfır araç tedarik sorunu ikinci el araç pazarını hareketlendirdi. Yılın birinci 6 ayında Türkiye’de ikinci el araç satışları yüzde 100’e yakın artış gösterdi.
İkinci el taşıtların yatırım aracı olarak ön plana çıkması bu alanda fiyatların da yüzde 90’lara varan oranda artmasına yol açtı. 2022’nin Mayıs ayında ortalama 303 bin TL olan C segmenti ikinci el araba fiyatları, bu yılın tıpkı periyodunda 570 bin TL’nin üzerine çıktı. 2015 model Fiat Linea üzere yüzde 111 fiyat artışı yaşanan modeller de oldu.
Sıfır araç tedarikinde yaşanan sorunun devam etmesiyle fiyatların daha da üstlere çıkması bekleniyor. Hem satışların artması hem de ikinci el araçlara ekspertiz zaruriliği getirilmesi, yedek modül ve bakım bölümünün de büyümesini tetikliyor. 6.5 milyar dolarlara ulaşan yedek modül kesiminin yüzde 20 büyümesi bekleniyor. Dalda, bakım, vale, park hizmeti üzere alanlar da dahil edildiğinde süreç hacmi 17 milyar dolarlara kadar çıkıyor.
Öte yandan yedek modül ve servis hizmetlerinin de dövize endeksli olması, bu alanda fiyatların yüzde 50 oranında yükselmesine yol açtı. Teknolojik gelişmeleri yakından takip eden yedek modül kesimi, son yıllarda sayısı süratle artan e-ticaret platformlarıyla da aracına bakım yaptırmak isteyenlere ulaşıyor.
Birçok dalda olduğu üzere yedek modül ve servis dalının ana problemlerinden biri yetişmiş insan gücü. Yedek kesim kesiminin geçen yıl döviz bazında yüzde 17.39 oranında büyüdüğünü açıklayan Otomotiv Satış Sonrası Eser ve Hizmetleri Derneği (OSS) Lideri Ali Özçete, 2023 yılına gelindiğinde ise tekrar döviz bazlı yüzde 20 büyüme yaşandığını kaydetti. Yılsonunda bu büyümeyi yüzde 20’nin üzerinde öngören Özçete, “Özellikle ihracatın artmasıyla birlikte yurt dışındaki dağıtım tertiplerinde müspet bir güzelleşmeyle karşı karşıyayız.
TL bazında baktığımızda büyüme yüzde 75-80’leri buluyor” dedi. Yedek modül pazarının ulaştığı cirosal hacmi 6.5 milyar dolar olarak açıklayan Ali Özçete, bu yıl satılan araçların yedek kesim muhtaçlığının 2 yıl sonra ortaya çıkacağını söyleyerek, yedek modül pazarında asıl büyüme yılını 2025 olarak gösterdi.
Bu yıl araç satış sayılarının 1 milyon adetin üzerinde öngörüldüğünü hatırlatan Özçete, şunları söyledi: “Öte yandan sıfır araca ulaşmada yaşanan kahırlar ikinci el araçların paha kazanmasına neden oldu. Beşerler araçlarına daha fazla bedel vermeye başladı ve bakım aralıkları daha fazla sıkılaştı. Bu da dalımıza müspet olarak yansıyor.”
“Sektör süratli tedarik imkanına sahip”
Artan yedek modül talebine karşı dalın kapasitesini pahalandıran Özçete, “Geçen yıl ve daha evvelki yıllarda büyük bir bulunabildik sorunuyla karşı karşıyaydık. Bilhassa konteyner krizleri, hammadde yetersizliği bizi zorlamıştı lakin bugün bunları aştık.
Sektör paydaşları muhtaçlık duyduğu malzemeyi çok süratli bir formda tedarik edebilecek altyapıya sahip” dedi. Bu yılki kapasite kullanım oranını yüzde 75 olarak açıklayan Özçete, kesimde yatırımların devam ettiğini de vurguladı. Özçete, yedek modül fiyatlarında ise geçen yıla nazaran döviz ve enflasyona bağlı olarak yüzde 50 artış yaşandığını aktardı.
Öte yandan sıfır kilometre araç fiyatlarının artmaya devam etmesiyle ikinci el araç fiyatlarında da bir gevşeme olmayacağını söyleyen otomotiv veri şirketi Cardata Genel Müdürü Hüsamettin Yalçın, “Ocak-temmuz ortasında ikinci el araç fiyatları yüzde 80 artmış durumda. Sıfır kilometre araç fiyatları zamlandıkça ikinci eller de paha kazanıyor” dedi. Sıfır kilometre araç almak isteyenlerin araç bulamadığına ve 6 ila 12 ortasında bekleme müddetlerine dikkat çeken Yalçın, talebin ikinci ele kaymasıyla burada da fiyatların şiştiğini belirtti.
Yalçın, “TL’nin bedel kaybetmesiyle daha da paha kaybedeceğini düşünen vatandaş, parasını korumak maksadıyla araba satın almaya devam ediyor. Filoları dışarıda bırakırsak araba artık bir yatırım aracı oldu. Bir muhtaçlık değil. Ne vakit ki döviz, faiz ve enflasyon birbirleriyle istikrarda olurlar ve bu istikrar vergisel kolaylıklarla desteklenir o vakit fiyatlarda düşme değil olağanlaşma olur” diye konuştu.
Sıfır araçta ayda 4 kere artırım yapan markalar var
Cardata Genel Müdürü Hüsamettin Yalçın, sıfır kilometre araç fiyatlarının ocaktan temmuza genel ortalamada yüzde 30 arttığını hatırlattı. Bu artışın en kıymetli nedenini fiyatların dövize endeksli olmasına bağlayan Yalçın, “Dövizdeki artış sıfır kilometre araç fiyatlarını her vakit üste çeker. 1990’lardaki enflasyonist periyotlardaki üzere ayda 3-4 kez artırım yapma devrine tekrar güzel geldik.
Ay içinde 2 ila 4 kere artırım yapan markalar var” dedi. Sıfır kilometre araç fiyatlarının yılın ikinci yarısında da düşmeyeceğini lisana getiren Yalçın, şöyle devam etti: “Bu ekonomik parametrelerde, yani enflasyonist, dövizin arttığı ortamda, faizin bu biçimde olduğu bir durumda araba yatırım aracı olmaya devam eder.
Enflasyon artmaya devam ederse araba tekrar en beğenilen yatırım aracı olur ve sıfır kilometre araç fiyatlarında bir gerileme olmaz. Bilakis aylık birkaç sefer artırım alaraktan sıfır kilometre araç fiyatları gitgide üst yanlışsız çıkar.” Yalçın’ın verdiği bilgilere nazaran, markalar ikinci yarıda daha fazla araç ithal etmek, daha fazla araç üretmek için çalışmalara başlamış durumda.
“Pazar bu dediğim ekonomik parametrelerdeki gidişatıyla minimumda 1 milyon adet olması işten bile değil” diyen Yalçın, “Bu paralelde, bu çerçevede şayet şu an kapalı olan kredi muslukları, banka ve finans kuruluşları tarafından açılırsa satış adetleri daha da hızlanır. Bu piyasanın da markaların da çok işine gelir” diye konuştu.
