KİŞİLİK BOZUKLUKLARI İLE NASIL BAŞEDİLİR?

Kişilik bozukukları; bireylerin toplumsal ve şahsî hayatını kıymetli ölçüde etkileyen bozulmuş davranış ve fikir kalıplarıyla karakterize olan zihinsel bozukluklar kümesidir. Kişilik bozuklukları bireylerin iç ve dış dünyalarında soruna yol açarı, işlevselliklerini kısıtlar. Kişinin istikrarını alt-üst eder. Kişilik özelliklerinin, bireylerin davranışlarının kişilik bozukluğu olarak yorumlanabilmesi için bireyde önemli ahenk sorunlarına yol açması ve işlevselliklerini değerli ölçüde kısıtlama/bozulması gerekmektedir.

Kişilik bozukluğu tanısı konmuş bir kişi duygulanım konusunda olağan şahıslardan çok farklıdır. Örneğin ileride değineceğimiz Borderline Kişilik Bozukluğu na sahip birinin duygulanım yoğunluğu, sıklığı, değişkenliği olağan bireylerden farklıdır. BKB ye sahip biri bir gün hiç neden yokken sizden nefret ederse veya size çok öfkeli davranıp, sonraki gün tekrar bir neden yokken ya da çok küçük bir sebepten dolayı size dünyanın tüm sevgisini gösterirse buna şaşmamak gerekir. Öfke, cinsel istek üzere dürtülerini denetim etmede zahmet yaşar. Olağan bir insan öfkelendiğinde ya da cinsel istek duyduğunda uygun yeri ve vakti bekler, kendini denetim edebilirken KB olan biri bu denetimden mahrumdur. Hiç ummadığınız bir anda değersiz bir şey için son derece yıkıcı öfke nöbetleri geçirebilir. Bu nedenle toplumsal marifetten mahrumdurlar. Toplumsal ortamlarında huzursuzluk yarattıkları ve kendilerini huzursuz hissettikleri için yalnız kalırlar.

Genel Özellikler

• KB karşı içgörü yoktur (Hiç bir sorunun kendilerinin yaratmadığı düşüncesi) Sorununasıl nedeninin farkında değillerdir.
• Çoğunun bireyler ortası ilgi meseleleri bulunur
• İlk görüşmede saptamak güçtür
• Dirençli, tedavisi güç ve problemlerin tahlili için de pürüz oluşturabilirler.
• Çocuklukta şekillenir
• 20’li yaşların başlarında yerleşir
• Bazıları organik nedenli (travma) olabilir
• Bazıları daha biyolojik / genetik olabilir Ör. Şizotipal, Antisosyal ve Borderline gibi

Epidemiyoloji

Ülkemizde kişilik bozukluklarının yaygınlığı ile ilgili araştırmalar yapılmamıştır. ABD ve başka kimi ülkelerde yapılan araştırmalarda, kişilik bozukluklarının yaygınlığı %10- 30 ortasında bildirilmektedir. Hudutta (borderline)

kişilik örgütlenmesine ise genel nüfus içinde rastlanma oranı %20-30’dur. Psikiyatrik başvurusu olanlarda ise %40 oranında rastlanır.

DSM-IV’de Küme Organizasyonu

1) A Kümesi: tuhaf ya da ekzantrik yapı, yalnız kalmaya eğilimli, kuşkucu ayrıyeten hudutta bir özellik göstermektedir

– Paranoid, Şizoid, Şizotipal

2) B Kümesi: dramatik, duygusal, sistemsiz, kararsız, dürtüsel, empati yeteneğinden mahrum sonda bir özellik göstermektedir

– Antisosyal, Borderline, Histrionik, Narsisistik

3) C Kümesi: anksiyeteli, dehşetli, mükemmeliyetçi, nevrotiktir.

– Kaçıngan (Çekingen),Obsesif, Bağımlı

A KÜMESİ

1- Paranoid KB

Temel özelliği, oburlarının davranışlarını makûs niyetli olarak yorumlayıp, daima bir güvensizlik ve kuşkuculuk içinde olmalarıdır. Prevalansının; genel toplumda %0,5- 2,5 ortasında, yataklı psikiyatri kurumlarında % 10-30 ortasında ve ayaktan psikiyatrik tedavi kurumlarında % 2-10 ortasında olduğu bildirilmiştir.

• Genel olarak genç erişkinlik devrinde başlar ve değişik şartlar altında ortaya çıkan, oburlarının davranışlarını berbat niyetli olarak yorumlayıp daima bir güvensizlik ve kuşkuculuk gösterme tipik özellikleridir. Aşağıdakilerden en az dördünün olması gerekmektedir.
• Yeterli bir temele dayanmadan diğerlerinin kendisini sömürdüğünden, aldattığından yahut kendine ziyan verdiğinden kuşkulanır.
• Haksız yere eşinin sadakatsızlığı ile ilgili kuşkulara kapılır.
• Dostlarının yahut iş arkadaşlarının kendine olan bağlılığı yahut güvenirliği üzerine yersiz kuşkuları vardır. Arkadaş toplantısına davet edilen biri zorla davet edildiğini, ayıp olmasın diye çağırıldığını düşünür.
• Söylediklerinin kendisine karşı makus niyetle kullanılacağından yersiz kaygıları olduğundan başkalarınasır vermek istemez.
• Kimsenin samimiyetine güvenmediği herkesten kuşku ettiği için yakın arkadaşı da yoktur.
• Sıradan kelamlardan, olaylardan aşağılandığı yahut kendisine gözdağı verildiği formunda manalar çıkarır.
• Sürekli kin besler.Tesadüfen karşılaştığı bir arkadaşının onu görmemesini kendisine yönelik bir hakaret olarak algılar ve sonlanabilir, içten içe kin besler.
• Karakterine ve prestijine saldırıldığı yargısını taşır ve öfke ve karşı taarruzda bulunur.
• Şaka kaldıramaz, alıngandır çabucak alınır ve çabucak savunmaya geçer.

2-Şizoid KB

Şizoid kişilik bozukluğu genel özellikleri toplumsal bağ kurmaktan kaçınma ve yalnızlığı tercih etme, duygusal nötrlük, donukluk, insanlara, etrafında olan bitene kayıtsızlık olarak tanımlanabilir. O denli ki aile fertleri ile bile ortalarında uzaklık vardır ve öteki beşerler tarafından tuhaf ve soğuk bulunurlar. Gerilime reaksiyon olarak kısa psikozlar geçirebilirler. Lakin eşlik eden depresyon, anksiyete ve husus kullanımı gibisi bir durum olursa psikiyatriste başvururlar. Prevelans tam bilinmemekle birlikte genel toplumun %7,5 kadarının etkilendiği düşünülmektedir. Erkeklerde iki kat daha fazla görüldüğünü belirten çalışmalar vardır. Şizofreni yahut şizotipal kişilik bozukluğu olanların akrabalarında şizoid kişilik bozukluğu prevelansı daha yüksek olabilir.

• Ailenin bir modülü değilmiş üzere davranır; yakın bağlantıya girmez ve yakın ilgilerden zevk almaz. Aile içinde tek başlarına vakit geçirirler. Daima odalarındadırlar. Konutta olup bitenle, gelen gidenle pek ilgilenmezler. Ailece yapılan aktivitelere katılamaya isteksizdirler.
• Çoğunlukla tek bir aktiflikte bulunmayı tercih eder. Her vakit tek başlarına yapabilecekleri tek bir aktiflikle uğraşırlar. İdeoloji, matematik ve kitap okumak üzere falzadan insan gerektirmeyen etkinliklere ilgi duyarlar.
• Cinsel tecrübe yaşamaya karşı epeyce ilgisizdir. Cinsel istek duymalarında bir sorun yoktur. Cinsel tecrübe yaşamak istememelerin sebebi sevgili ya da flört periyotlarının ziyadesiyle aktivite ve sorumluluk gerektirmesidir. Sorumluluk ve duygusal yakınlıktan uzak kalmak, sevgiliyle vakit geçirme, sinemaya gitme, yemek yeme üzere aktivitelerden kurtulmak için cinsel hayattan kaçarlar. Bunun yerine iç dünyalarına yönelirler.
• Çok az aktiflikten zevk alır. İkinci şahıslar gerektirmeyecek, tek başlarına yapabilecekleri aktivitelerden hoşlanırlar. Sinemya gitmektense konutta yatağa uzanıp düşünmeyi yeğlerler.
• Yakın arkadaşı ve sırdaşı yoktur. Yakın arkadaş, birlikte vakit geçirmek olduğundan ne işte ne okulda yakın arkadaş/ları yoktur.
• Övgü ve tenkitlere karşı ilgisiz kalır. Kendileri hakkında insanların ne dediğinin bir ehemmiyeti yoktur. Yapılan uygun ya da makus yorumlara kayıtsız kalırlar.
• Duygusal soğukluk, kopukluk yahut tekdüze bir duygulanım gösterir. Şizoid Kişilik Bozukluğuna sahip şahıslar çok sevinçli ya da çökkün olmazlar. Tekdüze bir duygulanım sergilerler. Ekstrem yansılar vermezler; sonlanmak arbede etmek üzere. Olana bitene reaksiyonsuz kalabilirler. Bu dünyada değil gibilerdir.

3-Şizotipal KB

Genel özelliklerinin başında yakın münasebetlerde birden teğe rahatsızlık duyma ve yakın bağlantılara girme yetisinde azalma ile belli, toplumsal ve kişilerarası yetersizliklerin yanı sıra algısal ve bilişsel çarpıklıkların ve alışılagelenin dışında davranışların olduğu yaygın bir örüntünün olmasıdır. Toplumda prevelansı %3 oranındadır. Bazen saatler süren psikotik epizodlar yaşayabilirler. Seyrek de olsa şizofreni ve ya psikotik bir bozukluk gelişebilir.

• Referans fikirlere sahiptirler. Kendilerinden bağımsız olayları kendilerine mal ederler, kendileriyle kontaklı olduklarını düşünüp çeşitli olay ve objeleri buna kanıt olarak sunarlar. Harfler ve sayılardan manalar çıkarıp inançlarına kanıt olarak gösterebilirler.
• Davranışı etkileyen, kültürü ile uyumlu olmayan acayip inanışlar, büyüsel fikirlere sahiptirler. Yaratıcı ile görüştüklerini, yaratıcının kendisi ya da peygamber olduklarını sav edebilirler.
• Olağandışı algısal yaşantılar, bedensel yanılsamalara sahiptirler. Halüsinasyon ve algı yanılmaları çok görülür. Damarlarında karıncaların dolaştığını, yüzünde ya da bedeninin belirli bölgelerinde yaralar çıktığını, inanılmaz varlıkları görüklerini ya da ona dokunduklarını sav edebilirler. Birden fazla vakit bu algısal yaşantılar referans fikirleri destekleyici nitelik taşırlar. Tersine inandırılmaları nerdeyse imkansızdır.
• Acayip düşünüş ve konuşma biçimine sahiptirler. Hakikat düzgün diyolog kuramazlar. Dört tip bağlantı metotları vardır: Çerçevesel, çok detaylı, basmakalıp ve mecazi. Konuşurken ya çok genel çizgileriyle konuşrlar asıl bahse değinmezler bile (çerçevesel) ya gerekli gereksiz herşeyi anlatıp asıl kanılarını söylemezler ya da her şeye ilgili ilgisiz basmakalıp tabirler, atasözleri ile karşılık verip mistik bir hava katmaya çalışırlar. Diyalogun sonunda asıl niyetlerini tabir etmedikleri halde, ettiklerini ve karşı tarafın da onayladığını düşünürler.
• Kuşkuculuk ya da paranoid kanılar görülebilir. Şizotipal Kişilik Bozukluğuna sahip kimseler Paranoid Kişilik Bozukluğu özellikleri gösterebilirler. Hiçkimseye ve hiçbirşeye itimat etmez, güvenmezler.
• Uygunsuz ya da kısıtlı duygulanım yaşarlar. Yerinde olmayan duygusal yansılar verebilirler. Bir yakınının cenazesinde kahkalar atabilir ya da çok olağan bir yoruma öfkelenebilirler.
• Acayip, kendine has davranış yahut görünümleri vardır. Genel olarak insanların giysi usulleri karakterlerini, kimliklerini yansıtır. Şizotipal Kişilik Bozukluğuna sahip şahıslar bunun dışında kalırlar. Uzun siyah saçlarla pierrcing takıp metalci üzere giyinip çok dindar sohbetlere girebilirler. Ayrıyeten, genel moda algısına ters giyinmeyi, acayip kombinasyonlar yapmayı, kendilerine has olmayı severler.Altına eşofman giyerken üstüne klasik bir bluz giymek buna düzgün bir örnektir. Öteki bir örnek ise, mevsime ve duruma uygun giyinmemektir. Kış günü şortla dolaşırken yaz günü kabanla dolaşabilirler.
• Yakın arkadaş ve sırdaşları yoktur. Yakın arkadaş yahut sırdaşlarının olmaması Şizoid Kişilik Bozukluğu sahibi kimselerde de görülür lakin Şizotipal KB ile farkı, Şizoidler yakınlıktan bir mühlet sonra rahatsız olurken Şizotipaller yakınlık ve toplumsallaşmaya karşı duyarsızdırlar. Aldırmazlar.
• Azalmayan çok toplumsal anksiyete, paranoid endişeleri vardır. Toplum içinde paranoid fikirlerinden ötürü daima kaygı içindedirler. Her an bir tehlike gelecek hissine kapıldıkları için diken üstünde olurlar. Bu kaygıları birlikte oldukları şahısları tanımalarıyla hakikat orantılı değildir. Ne kadar tanısalar da paranoid dehşetleri peşlerini bırakmadıkları için bir türlü rahat hissedemezler. Bu nedenle genelde toplumsal ortamlarda bulunmaktan kaçınırlar.

B KÜMESİ

1- Borderline Kişilik Bozukluğu

Temel özellikleri, beşerler ortası ilgilerde, kimlik hissinde ve duygulanımda tutarsızlıklar ile dürtülerini denetim etmekte zorluk çekmeleridir. Toplumda görülme sıklığı %2-3 iken psikiyatri kliniklerindeki kişilik bozukluğu hadiselerinin %30-60’ını oluştururlar. Bayanlarda, erkeklerden 3 kat daha fazla görülür.

• Gerçek yahut hayali bir terkedilmeden kaçınmak için çılgınca uğraşlar gösterme durumu varrdır. Terk edilmeden çok korktukları için sevdiklerini ellerinde tutmanın çeşitli yollarını denerler. İntihar teşebbüsleri, intihar tehditler, his sömürüsü üzere çok hareketler bu tip davranışlara örnektir.
• Gözünde çok büyütme ve yerin tabanına sokma uçları ortasında gidip gelme, gergin ve tutarsız kişilerarası ilgileri vardır. Kendisine bir defa uygunluk etmiş birini gözünde ilahlaştırırken birebir şahıstan ötürü uğranan bir hayal kırılıklığı bireyden nefret edilmesine yerin tabanına sokulmasına neden olabilir.
• Kimlik karmaşası: besbelli olarak ve daima bir biçimde tutarsız benlik algısı yahut kimlik duyumu yaşayabilirler. Kendilerini tanımada zahmet yaşarlar. Sevip sevmediği şeyler herzaman değişiklik gösterir. Hayata dair, kendilerine, geleceklerine dair niyet, davranış ve inanç sistemleri daima değişir. Her vakit birbirine zıt istekleri, beğenileri vardır. Aldıkları bir eşyayı bir gün çok beğenirken bir hafta sonra hiç beğenmeyip çöpe atabilirler.
• Kendine ziyan verme olasığı yüksek en az iki alanda dürtüsellik gösterirler. Sınırsız para harcama, geri ödeyemeyeceğini bildiği halde borca girerek alışveriş yapma, çok süratli otomobil kullanma, rastgele, riskli olabilecek cinsel birliktelik yaşama, alkol kullanımını denetim edememe ya da çılgın üzere yemek yeme bu davranış kalıbına örnektir.
• Yineleyen özkıyımla ilgili davranışlar, teşebbüsler, göz korkutmalar. Duygusal olarak incitildiği vakit intikam alma maksatlı ya da hissedilen boşluk hissinden kurtulma hedefli yapılan davranışlardır. Bedeninin çeşitli bölgelerine faça atma, sigara söndürme, intihar teşebbüsleri üzere davranışlar göz korkutma niteliği taşır.
• Duygudurumda besbelli tepkiselliğe bağlı instabilite. Küçük olaylara karşı çok ve değişken reaksiyon gösterme. Alışveriş listesindeki bir eseri almayı unuttu diye eşine çok derecede öfkelenebilir. Çok çabuk ve kolay nedenler için eza, bunaltı hissedebilirler.
• Kendini daima boşlukta hissetme. Kimlik bütünlüğünü sağlayamadıkları, kendilerini düzgün tanıyamadıklarından daima bir boşluk ve yalnızlık hissi içidedirler.
• Uygunsuz, ağır öfke ya da öfkesini denetim edememe. Öfke denetiminde sorun yaşarlar. Sık sık ve kolay şeyler için bile öfke patalamaları yaşayabilirler. Bu durum etrafındakiler için çok yıkıcı olabilir.
• Stresle alakalı süreksiz paranoid fikir yahut ağır dissosiyatif semptomlar. Dışlanma, terk edilme ve ya sevilen birini kaybetme kaygısından kaynaklanan gerilime ait paranoid niyetlere sahip olabilirler. Uygun dozda ilaç tedavisi ile kurtulunabilir.

2- Histirionik Kişilik Bozukluğu

Histriyonik kişilik bozukluğunun temel özelliği, bu şahısların çabucak her alanda çok duygusallık ve ilgilenilme arayışı içinde olmalarıdır. Genel popülasyonda görülme sıklığı %2-3, psikiyatri kliniklerinde ise: %10-15’tir.

Histrionik kişilik bozukluğu olan şahıslar her vakit ilgi odağı olmak isterler. Bir ortamda onlar dışında birşey yahut kişi ile meşgul olunduğunda rahatsız olurlar ve bunu lisana getirirler. ilgi çekmek için herşeyi yapabilirler. Tanıdıklarının bulunduğu ortamlarda daima konuşmak yeterliyken yabancı bir ortamda ya da durumda dikkat odağı olabilmek için örneğin hengame ya da ağız dalaşı çıkarabilirler. Yüksek sesle konuşup kahkahalar atmak da sistemlerinden bazılarıdır.

• Başkalarıyla olan etkileşimleri birden fazla vakit uygunsuz biçimde cinsel taraftan ayartıcı ya da baştan çıkarıcı davranışlarla muhakkaktır. Daima flört halindediler. Ses tonu ya da beden lisanı ile her an flört halindedirler. Bu hususta seçici olmazlar. Evli ya da önemli bir ilgi sahibi olsalar bile yalnız kaldıklarında ilgi odağı olmak için özensiz flörtleşirler; kısa vadeli bağlantı yaşarlar.
• Hızlı değişen ve yüzeysel kalan hisler sergilerler. Hisleri çok oynarbaşlıdır. Ağlarken gülebilir ya da gülerken birden ağlayabilirler.
• İlgiyi üzerine çekmek için daima olarak fizikî görünümlerini kullanırlar. Fizikî görünüm onların en tesirli silahıdır. Dikkat cazibeli renkler, modeller giyerler. Derin dekolteleri, uzun yırtmaçlı elbiseleri dikkatleri toplamak için kullanırlar.
• Aşırı bir seviyede, diğerlerini etkilemeye yönelik ve detaydan mahrum bir konuşma biçimleri vardır. Diyalog kurarken emelleri hakikaten sohbet etmek değil ilgiyi üzerlerine çekmektir. Flörtöz, şuh bir ses tonu ile olaylara tamamiyle yüzeysel yorum yaparlar. İçerikten mahrum olarak diyalog kurarlar, detaylı bir yorumdan çok “ne hoş, mükemmel, çok kötü” üzere sözler kullanırlar.
• Gösteriş yapar, yapmacık davranır ve hislerini çok bir abartma ile gösterirler. üzerlerine sinen yapmacık kokuyu çabucak alırsınız. Yeni tanıştığı birinden ayrılırken kırk yıllık dostundan ayrılıyormuş üzere abartılı tavır sergilerler. Kolay meselelerini anlatırken dünyanın sonuymuş üzere davranabilirler.
• Telkine yatkındırlar, diğerlerinden ya da olaylardan kolay etkilenirler. Kim ne derse onu yapmak, herkesi memnun etmek isterler. Burada emel insnların istediğini yapıp tekrar üzerlerindeki ilgiyi sürdürmektir.
• İlişkilerinin olduğundan daha yakın olması gerektiğini düşünürler. Yeni tanıştıkları birine sarılmak, öpmek üzere fizikî temasta hiç çekinmeden bulunabilirler.

3-Narsistik Kişilik Bozukluğu

Temel özelliği, davranış yahut fantezide büyüklenmecilik, kendisine hayranlık duyulması muhtaçlığı ve oburlarının hislerini anlamaktaki yetersizliktir. Genel popülasyonda görülme sıklığı %2-6’dır.

Narsisistiklerin çoklukla kendilerini fazla seven ve kendilerine fazla güvenen şahıslar olduğu zannedilir. Halbuki, gerçek durum bunun tam zıddıdır. Narsisstik, bir şey yapmaksızın kendini sevemediği ve kendisine hürmet duyamadığı için, kendisini sevebilmek ve hürmet duyabilmek ismine, durmadan bir şeyler yapma muhtaçlığı duyar. Üstünlük duygusu, beğenilme ihtiyacı ve empati yapamama temel özellikleridir. Benlik hürmetleri kolay zedelenebilir. Yaygınlığı %2-6 olarak bilinmektedir. Bu tanıyı alanların %50-75’i erkektir.

• Kendilerinin çok değerli olduğu hissini taşırlar (örneğin; muvaffakiyetlerini ve yeteneklerini abartır, kâfi bir muvaffakiyet göstermeksizin üstün biri olarak bilinmeyi beklerler).
• Sınırsız muvaffakiyet, güç, zeka, hoşluk ya da kusursuz sevgi düşlemleri üzerine baş yorarlar.
• Özel ve eşi bulunmaz biri olduklarına ve lakin diğer özel ya da toplumsal durumu üstün bireylerin (ya da kurumların) kendisini anlayabileceğine ya da lakin onlarla arkadaşlık etmesi gerektiğine inanırlar. Mesela birçok beşerle tıpkı ismi paylaşmasına karşın yalnızca onun isminin ne kadar özel ve hoş olduğuna inanabilir. Kendisine aşıktır. Sahip oldukları arkadaş etrafından mutlu değildirler. Arkadaşlarının onlar için yeteri kadar fedakarlık yapmadığını, ilgi göstermediğini düşünürler. Eşinin uğraşı onu tatmin etmez.
• Çok beğenilmek isterler. Her ortamda yalnızca kendilerinin en düzgün, en hoş olduğunu düşünür ve hürmet göstermede daima emek, uygunluk, övgü isterler.
• Hak kazandığı duygusu vardır: Kendisinin, bilhassa kayrılacak olduğu bir tedavi biçiminin uygulanacağı beklentileri ya da bu beklentilere nazaran ahenk gösterme. Kendilerine özel muamele isterler. Beklenti gerçekleşmediğinde yaşadıkları hayal kırıklığı etraflarındakilere öfke olarak döner.
• Kişiler ortası bağları kendi çıkarları için kullanır; kendi emellerine ulaşmak için diğerlerinin zayıf yanlarını kulanırlar. Egolarını tatmin etmek için insanlara yaklaşıp onları bir müddet manevi olarak sömürdükten sonra ilgide bulundukları insanlara muhtaçlıkları kalmayınca onlardan uzaklaşırlar.
• Empati yapamazlar: Oburlarının hislerini ve ihtiyaçlarını tanıyıp, tanımlama konusunda isteksizdirler. Ben merkezci tavırlarından ötürü öteki insanları manaya marifetleri yoktur. bu nedenle bireyler ortası münasebetlerde çok ıstırap yaşarlar.
• Çoğu vakit diğerlerini kıskanır ve oburlarının da kendisini kıskandığına inanırlar.
• Küstah, kendini beğenmiş davranış ve tavırlar stantlar. İnsanlara doruktan bakma tavırlarıyla bulundukları ortamda çabucak mimlenir insanların antipatisini kazanırlar.

4-Antisosyal Kişilik Bozukluğu

Antisosyal kişilik bozukluğu 15 yaşından beri süregelen ve yetişkinlikte devam eden, yaygın olarak birçok davranışı ile toplumsal maddelere zıt düşen, hata sayılan davranışlar gösteren şahıslar bu tanıya girerler.Bu bireyler çocukluk çağında da yalancılık, hırsızlık, meskenden kaçma, kavgacılık davranışı göstermiş bireylerdir.Çocukluk çağında davranım bozukluğu tanısı alan bu bireylere 18 yaşından sonra antisososyal kişilik bozukluğu tanısı konur.Yetişkin yaşta da süren antisosyal davranışlar nedeniyle bu şahıslar sık sıkyasal sorunlar yaşarlar, tutuklanırlar. Gördükleri cezalardan, tecrübelerden ders almazlar. Vicdan azabı çekmemeleri en önemli özellikleridir.

• 15 yaşından beri devam eden bir biçimde, diğerlerinin haklarını saymama ve diğerlerinin haklarına tecavüz etme davranışları gösterirler. Genel popülasyonda erkeklerde %3, bayanlarda %1 oranında görülür.
• Tutuklanmaları için yer hazırlayan hareketlerde tekrar tekrar bulunur, kanunlara ve toplumsal davranış biçimlerine ayak uyduramaz ve hürmet göstermezler. Hırsızlık, yankesicilik, gasp, şiddet üzere türel sorunlara yol açan işler yaparlar. Sıklıkla mahpusa girip çıkarlar.
• Sürekli palavra söyleme, takma isimler kullanma ya da şahsî çıkarı, zevki için diğerlerini aldatma ile makul dürüst olmayan tavırlar gösterirler. Yalnızca eğlenmek için daima palavra söylerler, olduklarından öbür biri üzere tanıtırlar kendilerini. Palavraları ortaya çıktığında hiç mahcubiyet hissetmezler, bilakis eğlenirler ve bu tavırlarına devam ederler. Daha evvel de belirttiğim üzere, vicdan azabı çekmemeleri en önemli özellikleridir.
• Dürtüsel olurlar ve gelecek için tasarılar yapmazlar. Canları ne istiyorsa onu yapmak isterler.İstedikleri şeyin kanunlara, normlara ya da kültüre uygunluğunu önemsemezler. Uzun vadeli dolandırıcılık ya da intikam dışında gelecek planları yapmazlar.
• Yineleyen arbede, dövüşler ya da hücumlarla muhakkak olmak üzere, sonluluk ve saldırganlık gösterirler. Çok kolay sonlanıp hengame çıkarabilirler. Hiç tanımadığı birine kolay bir nedenden ötürü hayati zarlar verebilirler.
• Kendisinin ya da oburlarının güvenliği konusunda umursamazlık gösterirler. Yaptıkları işlerin soncunu düşünmezler. Hayati risk taşıyan davranışlarda basitçe bulunabilirler, çok hızla otomobil kullanmak üzere.
• Bir işi daima götürememe ya da mali yükümlülüklerini tekrar tekrar yerine getirmeme ile belli olmak üzere, daima bir sorumsuzluk gösterirler. Konut kiralarını, faturalarını, taksit ya da borçlarını ödemezler. Birinden alışveriş için borç almış olsa bile onu asla geri ödemez. Ailesi varsa ilgilenmez. Kendine yaşar.
• Başkasına ziyan vermiş, makûs davranmış ya da diğerinden bir şey çalmış olmasına rağmen, ilgisiz olma ya da yaptıklarına kendince mantıklı açıklamalar getirme ile makul olmak üzere, vicdan azabı çekmezler. Tecavüzden yakalanan birinin öfkeyle tecavüz ettiği kişinin onu kışkırttığını, o denli açık giyindiği için hak ettiğini ya da onun da istediğini ileri sürerek kendini haklı çıkarmaya çalışabilir.

C KÜMESİ

1-Çekingen Kişilik Bozukluğu

Temel özellikleri, yetersizlik hisleri ve olumsuz değerlendirilmeye çok hassaslık ile toplumsal ketlenmedir. Genel popülasyonda %0,5-1 ortasında, psikiyatri kliniklerinde %10 oranında görülür.

• Eleştirilecek, beğenilmeyecek ya da dışlanacak olma dehşetiyle çok fazla şahıslar ortası münasebet gerektiren mesleksel etkinliklerden kaçınırlar. Bu şahıslar gerekli sunumları yapmaktan, konferansa gitmek ve ya konuşma yapmaktan kaçınırlar.
• Sevildiklerinden emin olmadıkça beşerlerle alakaya girmek istemezler. Bu nedenle arkadaş etrafları kısıtlıdır.
• Mahcup olacakları ya da alay konusu olacakları endişesiyle yakın bağlarda tutukluk gösterirler. Herkesn yanında gerçek karakterlerini gösteremezler. Bu nedenle birebir kişi hakkında farklı bireylerden uç yorumlar alabilirsiniz. Yakın etrafı kişinin çok geveze, dışa dönük şen şakrak olduğunu söylerkeniş arkadaşları birebir kişinin utangaç, utangaç ve kendi halinde biri olduğunu söyleyebilir.
• Toplumsal durumlarda eleştirilecekleri ya da dışlanacakları üzerine baş yorarlar. Bin düşünüp bir söylemeye bile cüret edemezler bu yüzden.
• Yetersizlik hisleri yüzünden, yeni bireylerle tıpkı ortamda bulundukları durumlarda ketlenirler. Bu nedenle yeni bireylerle tanışma imkanı olan durumlara hiç girmemeyi tercih ederler.
• Kendilerini toplumsal istikametten maharetsiz, şahsî olarak albenisi olmayan biri olarak ya da diğerlerinden aşağı görürler. Beşerler tarafından daima aşağılanacakları kaygısıyla ikili bağlantılarda daima donuk davranırlar. Bu nedenle dışlanacaklarına ililşkin kehanetlerini gerçekleşmiş görürler.
• Mahcup olabileceklerinden dolayı ferdî teşebbüslerde bulunmak ya da yeni etkinliklere katılmak istemezler.

2-Bağımlı Kişilik Bozukluğu

Temel özelliği, uysal ve yapışkan davranışa ve ayrılma korkusuna yol açacak biçimde çok bir kendisine bakılma gereksinmesinin olmasıdır. Ruh sıhhati kliniklerinde en sık karşılaşılan kişilik bozukluğudur. Lakin çoğunlukla, bağımlı kişilik bozukluğu nedeniyle değil, öbür birinci eksen sıkıntıları için başvururlar.

• Başkalarından bol ölçüde öğüt ve takviye almazlarsa gündelik kararlarını vermekte zahmet çekerler. Birşey alacakken oburlarının fikirleri kendi fikirlerinden değerlidir. Gereksinimleri varken bile, fikir almazlarsa, kendi başlarına alışverişte zorlanırlar.
• Yaşamlarının birçok değerli alanında sorumluluk almak için diğerlerine ihtiyaç duyarlar. Davranışlarının sorumluluğundan kaçmak için daima tavsiye alırlar, aldıkları tavsiye doğrultusunda hareket edip sonuçtan tavsiye aldıkları şahısları sorumlu meblağlar.
• Desteğini yitireceği ya da kabul görmeyeceği dehşetiyle, diğerleriyle birebir görüşü paylaşmadığını söylemekte zorluk çekerler.
• Doğru yapıp yapmadıklarına ya da yeteneklerine ait kaygılarından dolayı, tasarıları başlatma ya dakendi başlarına iş yapma zorlukları vardır.
• Başkalarının bakım ve dayanağını sağlamak için, beğenilen olmayan şeyleri yapmayı isteyecek kadar, çoka masraflar.
• Kendilerine bakamayacaklarına ait çok dehşetleri nedeniyle, tek başına kaldıklarında kendilerini rahatsız ya da çaresiz hissederler.
• Yakın bir ilgileri sonlandığında, bakım ve takviye kaynağı olarak derhal öbür bir ilgi arayışı içine girerler. Yakın bir bağlantı içinde oldukları beşerlerle bağları koptuğunda büyük yıkım yaşamış üzere görünseler de kısa müddette bağlanacak öbür biri için arayışa geçerler ve bulurlar.
• Kendi kendine bakma durumunda bırakılacağı dehşetleri üzerine, gerçekçi olmayan bir biçimde baş yorarlar.

3-Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu

Temel özellikleri düzenlilik, mükemmeliyetçilik, zihinsel ve şahıslar ortası bağlantılarda denetimli olmak üzerine çok baş yormaktır. Bu nedenle fonksiyonellikleri kıymetli ölçüde kısıtlanır. Genel popülasyonda %1, psikiyatri kliniklerinde %3-10 oranında rastlanır.

• Yapılan aktifliğin asıl gayesini unutturacak derecede detaylar, kurallar, listeler, sıralama, organize etme ya da program yapma ile uğraşıp dururlar.
• İşin bitirilmesini zorlaştıran bir mükemmeliyetçilik gösterirler (örneğin; kendisine mahsus çok katı ölçütler karşılanmadığı için bir tasarıyı tamamlayamazlar). İşkoliktirler. Boş vakitlerinde dahi iş yahut yapılması gereken rastgele bir şey vardır ve hiçbir vakit boş vakitlerini eğlenerek geçirmek istemezler. Cümbüşe vakit ayıramayacak kadar ağır olduklarını, yapılacak tamamlanacak bir çok proje olduğunu düşündükleri için zorlamayla bile olsa iş dışı bir aktivitede bulunduklarında huzursuz olurlar.
• Boş vakitlerini kıymetlendirme etkinliklerinden ve arkadaşlıklarından mahrum kalacak derecede kendilerini işe ya da üretkenliğe adarlar (bu durum ekonomik ihtiyaçları ile açıklanamaz). Bir projeyi bitirmek için günlerce odasından çıkmayan, günlük muhtaçlıklarını karşılamada zorlanan şahıslar bu tipe örnektir.
• Ahlak, doğruluk ya da pahalar üzere mevzularda vicdanının sesini çok dinler ve esneklik göstermezler (bu durum kültürel ya da dinî özdeşim ile açıklanamaz). Yalnızca kendi davranışlarında değil bulundukları etraftan insanların da ahlaki, kültürel ve tüzel kurallara kendileri üzere uymasını beklerler. Aksi halde öfkelenirler. Veznede kuyruğa girmeyen birini gördüklerinde tartışırlar, kırmızıda geçen birini görünce laf atıp huzursuzluk çıkarabilirler.
• Özel bir pahası olmasa bile eskimiş ya da bedelsiz şeyleri elden çıkaramazlar. Antikacı üzeredirler. İleride lazım olur diyerek eskimis hiçbir şeyi elden çıkaramazlar. Giysi, defter, kitap ya da bozulmuş herhengi bir şey her vakit onlar için ileride lazım olur’dur.
• Başkaları, tam olarak kendisinin yaptığı üzere yapmayı kabul etmedikçe, vazife dağılımı yapmak ya da diğerleriyle birlikte çalışmak istemezler.Herşeyin yapılışında aşikâr bir kural olduğunu düşünürler. Öbürleri farklı yolla yaptığında huzursuz olurlar. Örneğin kahve üretiminde bile belirledikleri ya da sevdikleri sıra dışına çıkılınca huzursuz olurlar.
• Para harcama konusunda hem kendilerine hem de diğerlerine karşı cimri davranırlar; para, gelecekte ortaya çıkabilecek felaketler için biriktirilmesi gereken bir şey olarak görülür. Makul olanı gerektiğinde harcayıp kalanını makus günlere biriktirmektir lakin OKKB li bireyler gerektiğinde dahi harcamaktan kaçınır mümkün olsa kazandıkları tüm parayı biriktirirler. Mecburi harcamalarında bile huzursuz olurlar.

NEDENLERİ

Kişilik bozuklukları multifaktörlüdür. Sosyoekonomik durum- genetik- aile- biyolojik rahatsızlıklar üzere birçok faktörün etkileşimi sonucu ortaya çıkar. Doğum öncesi, sırası ve sonrası meydana gelen merkezi hudut sistemi bozuklukları, ebeveynlerin çocuk yetiştirirken takındıkları tavır, kültürel ve toplumsal faktörler, beyin rahatszlıkları, biyolojik faktörler ve bilinçaltında yatan birçok sebepten ve bunların etkileşiminden dolayı şahıslarda kişilik bozukluğu gözlenebilmektedir. Dikkat eksikliği olan çocukarda antisosyal kb görülme ihtimali yüksektir. Birebir halde, çok ağır, baskıcı bir tavır sergileyen ailelerde çok uysal, utangaç kb, sistemsiz, aile yapısı oturmamış/boşanmış ailelerin çocuklarında antisosyal kb gelişebilir.

TEDAVİ

Kişilik Bozuklukları tedavi formülleri çok çeşitlidir. Farmoterapi, psikoterapi, küme ya da aile terapisi, ferdi terapi en tercih edilen metodlardır. Ama en tesirli olan medikal tedavi ile paralel ilerleyecek olan psikoterapidir.

ŞEYMA KOÇAK

Teşekkürler Şeyma; kişilik bozukluğu, kişinin kültürüne nazaran beklenenden kıymetli ölçüde sapmalar gösteren, daima bir iç yaşantı ve davranış örüntüsüdür. Kişi esnek değildir; inatçı bir formda davranış ve kanıyı tekrar eder. Ergenlik yada genç erişkinlikte başlar, vakitle kalıcı olur, insan bağları bozuk, iş ve eğitim başarısı düşük, evliliğini sürdürebilme ihtimali düşük, psikiyatrik, bedensel hastalık ve kazalara yatkınlık, alkol ve husus bağımlılığı ve KRONİK MUTSUZLUK hayatında karar sürer.

Kişilik bozukluğu ile başetmek için küçük teklifler:

Paranoid KB: İşvereniniz yahut yakınınızsa, ona asla latife yapmayın, detaylı sohbete girmeyin, sürekli hürmet ölçüsü içersisinde olup, irtibatı kesmeyin. Asla palavra söylemeyin, gerçek anlaşıldığınızdan emin olun, kuşkuları ile başedemiyorsanız psikiyatrik yardım alın.

Şizoid KB: Nasılsa içe kapanık deyip, kendi haline bırakmayın, fakat onu toplumsal biri haline getirmeye asla çalışmayın, onu başkan ya da müdür yapmaya çalışmayın. Çok zeki ise çok uygun bir uzman olabilir. Psikotik belirtiler gösterirse psikiyatrik yardım alın.

Şizotipal KB: İşvereniniz olma ihtimali biraz düşük, sıradışı farklı bireylerden hoşlanıyorsanız, eşinizse yada aileden biri ise modanın öncüsünün onlar olduğunu bilir. Hayatınızda fallara, medyumlara yer varsa, çok renkliliği ve farklılığı ile keyifli olmaya çalışın.

Borderline KB: Kendisini de, etrafındakileri de bir yere çarpar, bir yere çıkarır, duygulanımı dalgalıdır. Sizin özgüveniniz sağlam ve diğerlerinin onayı ile çok ilgilenmiyorsanız sorun olmaz. Kendisi vakit zaman çok acı çektiği için, intihar telaffuzunu dikkate alın.

Histriyonik KB: Eşinizse; onu siz seçtiniz, gündelik hayatınızı renklendiren minik şovlar izliyorum deyip içinizden gülün. Paranoid özellikleriniz varsa ve kıskançsanız ondan uzak durun. Flörtöz özellikleri sizi aldatacağı manasına gelmez lakin siz buna dayanabili rmisiniz? yeterlice düşünün. Fazla empatik davranırsanız, duygusal şovları sizi yorar tükenirsiniz.

Narsistik KB: Bu kişi ile ya efendi köle bağlantısı kurun yada kaçın. Anlaşılmayı beklemeyin (hakikaten ayna nöronları çalışmıyor). Hürmet göstermeyip, hürmet beklerler. Sevgi gösterdikleri vakit, sizden istedikleri yada bekledikleri daha büyük bir şey için bu türlü davranabilirler. Ayna nöronların vazifesi şöyle; biri karşınızda ağlarsa sizinde ağlayasanız gelir, birinin öfkesi yada derdi sizede bulaşır. Empati noksanlığı olan Antisosyal KB yahut Narsistik KB sizi anlamasını bekleyerek yorulmayın, onlara kızmakla bile gücünüzü harcamayın, kendi haklarınızı koruyun, (onlarında hakkını çiğnemeden). Zekaları âlâ ise sizinle âlâ münasebetler kurabilmek için geri adım atabilirler. Narsistler yeterli bir zekaya sahiplerse önder, yönetici, müdür vs. pozisyonunda olurlar. Eşinizse işiniz sıkıntı, bir antisosyalle evliyseniz herkes sizin çektiğiniz düşünceyi anlar fakat bir Narsistle evli iseniz “dışı sizi içi beni yakar” atasözü onlar için söylenmiştir. Hem hayatınızı köle üzere yaşayıp hemde tüm toplumsal çevrenizce suçlanmaya dayanabilmek için oldukça güçlü olmanız gerekiyor, düzgün bir avcı olan Antisosyal ve Narsistler, utangaç ve bağımlı karekterler eş olarak seçip, kendilerine benzeyen Antisosyal ve Narsist sevgililer edinebilirler.

Mütevaziliğinizi muhakkak enayilik olarak değerlendireceklerdir. Sağlıklı insan olmak için “iyi insan değil, olağan insan, olmalısınız. Gerektiği kadar evet ve hayır’ı kullanın. Kendi vücudunu, benliğini, iktisadını koruyan kollayan biri olmanız ruh sıhhatinizin geleceği için faydalıdır. Hasılı HAYATIMIZIN ve GELECEĞİMİZİN İDARESİNİ KİMSEYE VERMEYİN. Narsist, babanız, kocanız, işvereniniz, hocanız, oğlunuz olsada, haklarınızı, ekonominizi, paranızı müdafaada kararlı olun, yumuşak karnınızı göstermeyin, kullanırlar.

Antisosyal KB olanı herkes tanır. Kaldırımınızı bile değiştirirsiniz. Beyaz yakalı antisosyaller daha çok can yakar. Kolay kolay gösterdikleri gözlerinin beyazları onları ele verir. Asla korkmayın uygunsa UZLAŞIN, uzaklıklı olun, sonlarınızı çizin, sizde gözlerinizin beyazını gerekirse gösterin. Kaygınızı gözlerinizde görürlerse isteklerinde hudut tanımazlar. ASLA TESLİM olmayın. İşi nereye götüreceklerini asla varsayım edemezsiniz zihinleri çünkü çok farklı çalışıyor.

ÇEKİNGEN öğrencinizse daha çok tahtaya kaldırın, eşinizse onun yerine yapamadıklarını yapmayın. Çocukluk travmaları da olabilen çekingenlerin yaralarını; âlâ bir aşk, hoş bir evlilik ve ebeveyn olmak sarar. Zekası güzel ise verimli olur muvaffakiyetini ortaya çıkarabilirsiniz.

Bağımlı KB; sorumluluk vermek için yönlendirin. Daima sizden onay beklerler, evvel onlara sorun ekseriyetle gerçek kararı vermişlerdir siz onların kararını onaylayarak kendilerine güvenmelerini destekleyin.

Obsesif kombulsif KB; olanlar etrafınızda ise size daima ebeveynlerinizi hatırlatırlar. Mükemmelliyetçilikleri ile sıkılabilirsiniz lakin etrafınızda çekildiklerinden ne kadar yükünüzü hafiflettiklerine şaşarsınız. Detaylarla uğraşırken ANA SINIRLARI gözden kaçırırlar. Siz onlara uyup detayda boğulmayın problemelere geniş açı ile yukardan bakın.