Japonya 2024’ün birinci gününde yaşadığı şiddetli zelzelesi, benzerlerine nazaran yeniden çok az kayıp ve hasarla atlattı. Japonya’nın muvaffakiyetinin sırrının bilim, eğitim ve sıkı kontrol olduğunu belirten Bahçeşehir Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Murat Dündar, Türkiye’de ise süratli yarar isteğinin yıkım getirdiğini söyledi.
Yeni yıla 7.6 büyüklüğünde şiddetli bir sarsıntıyla uyanan Japonya’da 128 kişi hayatını kaybetti, az sayıda bina hasar gördü. Doktora eğitimini Japonya’da yapan Bahçeşehir Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Murat Dündar, bilimsellik, eğitim ve kontrolün kayıpları en aza indirdiğini söyledi.
Prof. Dr. Murat Dündar’a nazaran; değerli fay kırıkları ve volkanik alanlar üzerinde heyeti olan Japonya, 1923’te yaşanan 100 binden fazla insanın öldüğü Kanto zelzelesinden büyük dersler çıkardı. Japonya’da yapılaşmanın yönetmelik kapsamında ele alındığını belirten Dündar, Japon halkının, zelzelesi hayatın bir kesimi olarak görmeyi başardığını ve buna nazaran hareket ettiğini de tabir etti. Dündar, 1995 yılında yaşanan 6 bin 200 kişinin öldüğü Kobe zelzelesinden sonra da binaların sarsıntı sırasındaki tepkilerini test eden merkezler kurulduğunu vurgulayarak, “Bu merkezlerde, belli oranda ölçeklendirilen binalara yapay sarsıntılar uygulanıyor. Özel kameralarla donatılan yapıların saniye saniye sarsıntıya tepkisi test ediliyor. Evvel nerede yıkım oluyor, en zayıf noktalar neresi, yıkım nasıl gerçekleşiyor, bunlar tespit ediliyor. Buna nazaran tedbirler alınıyor” dedi.
84 YAŞINDAKİ UZMANA İMTİHAN
Depremden korunmak için bilim ve eğitimin çok değerli olduğunu söz eden Prof. Dr. Murat Dündar, mimar ve mühendislerin sıkı bir eğitimden geçirildiğini ve bu imtihanların ömür uzunluğu devam ettiğini söyledi:
“Japonya’da mimarlar ve mühendisler için yapılan imtihanlarda muvaffakiyete nazaran iki tip evrak alınıyor. Alt kategoride evrak alanlar, küçük yapılarla ilgili projeleri gerçekleştirebiliyor. Üst kategorideki doküman alma başarısı gösterenlerse daha büyük yapılar için de proje üretebiliyor. İmtihanda başarılı olamayanlar ise bu kısımlardan mezun olsalar dahi vazife yapamıyor. Belge sahibi olmak bir mimar için ömür uzunluğu yetki sağlamıyor. Mesleğe devam etmek isteyenler periyodik olarak yapılan bu imtihanlardan muvaffakiyetle geçmek zorunda. Mesela, 85 yaşındaki doktora tez hocam Shigeyuki Okazaki, mesleksel deneyimi ve yaşına karşın, mimarlık misyonuna devam edebilmek için geçtiğimiz yıl yetkinlik imtihanına girdi.”
YAŞAM UZUNLUĞU EĞİTİM
Prof. Dr. Murat Dündar, Japonya’da bilimsel çalışmaların yanında, toplumda da sarsıntı şuurunun çok önde olduğunu tabir etti. Zelzeleyle yaşama eğitiminin anaokulunda başladığını söyleyen Dündar, bu eğitimin de daima devam ettiğini belirtti. Sarsıntıda kimin ne yapacağının evvelce planlı olduğunu vurgulayan ünlü mimar, Japonya’da kaldığı süreçte yaşadığı şu örneği verdi:
“Benim bulunduğum sitede herkesin bir sorumluluğu vardı. Ben bağlantıdan sorumluydum. Kimi insanları yönlendirmekten sorumluydu kimi de lojistikten sorumluydu. Bu planlama en küçük idare olarak hane ile başlıyordu. Bina, site, mahalle olarak devam ediyordu. Daima mecburî sarsıntı tatbikatları yapılır, bu tatbikatlara katılmayanlara para cezası uygulanır. Toplanan bu paralarla ise tatbikatlara katılanlar ödüllendirilir.”
HATA YAPANI TOPLUM CEZALANDIRIYOR
Japonların işlerini çok ciddiye aldıklarını belirten Prof. Dr. Dündar, kontrol yapacak olan kurumların aşikâr yetkileri bulunduğunu, inşaatların her kademesinde sıkı bir denetleme gerçekleştiğine dikkat çekti. Dündar, sarsıntı konusunda en ufak kusur yapan firmaların affedilmediğini belirterek, toplumun bu firmalardan uzak durduğunu ve iş yapmayarak cezalandırdığını da söyledi.
Murat Dündar’a nazaran, ülkemizde zelzele yönetmeliklerinde bir eksiklik bulunmuyor lakin uygulamalarda kimi aksaklıklar yer alıyor. İnşaatın her etabında kontrol firmalarının daha faal vazife alması gerektiğini belirten Dündar, “Denetim firmalarının bakanlık tarafından atanması hakikat fakat bu firmalara ceza yetkisi de verilmesi gerekiyor. Alanda ortaya çıkan dolaylı para münasebetinin büsbütün kesilmesi gerekiyor. Üniversiteden mezun olan mühendis ve mimarların kontrol imza yetkisi bir imtihana tabi tutulmalı. Deneyimsiz denetmenler yanılgı yapabilirler” dedi.
HIZLI YARAR DİLEĞİ YIKIM GETİRDİ
6 Şubat zelzelesi sonrası Japonya’dan gelen bir heyetle zelzelede yerle bir olan Hatay’da incelemelerde bulunan Prof. Dr. Murat Dündar, yıkılan binaların kimilerinin yeni olduğunu gözlemlediklerini belirtti. Üretim basamağında önemli personellik kusurları yapıldığına dikkat çeken Dündar, bilhassa binaların süratli imal edilme gayretinin, betonda sıkıntılar yaşattığını, demir bağlamalarında yanılgılara sebep olduğunu söyledi. Dündar, bunun da kimi müteahhit firmalarının yatırımlarını süratli çıkara çevirme isteğinden kaynaklandığını söz etti.
GÜÇLENDİRME YAPILMALI
Beklenen İstanbul sarsıntısıyla ilgili de görüşlerini lisana getiren Prof. Dr. Murat Dündar, bir binanın kullanım ömrünün yaklaşık 60 yıl olduğunu belirterek, “Depremde yıkılması beklenen birtakım binalar 20-30 yıllık. Ortalarında daha yeni binalar da var. Ülkemizin ekonomik gerçekliğini düşününce bütün binaların yıkılarak tekrar yapılması mümkün değil. Bu binalar uzmanlarca incelenerek güçlendirilebilir. Bu biçimde binalar daha az maliyetlerle daha güçlü hale getirilebilir” dedi.
