Bu yazımda sizlerle otizmli çocuklara sahip ailelerinin okul bulmakta yaşadığı problemleri paylaşmak istiyorum.
Maalesef ülkemizde otizmli çocukların her gün özel eğitim alabilecekleri, günlük ömür maharetlerini öğrenebilecekleri ve hayata hazırlanmalarını sağlayacak okullar yok denebilecek kadar az. Bu durum kaliteli bir eğitim ile otizmli çocuğunu topluma en yeterli halde entegre etmek isteyen aileleri büyük zorluklarla karşı karşıya getiriyor.
(Bir anneden dinliyoruz) Tıpkı zorlukları ben de yaşadım. Okul çağına gelen oğlumu gönül rahatlığı ile gönderebileceğim bir okula yerleştirmek istiyordum. O vakte kadar özel bir çocuk yuvasında, oğlum için tuttuğumuz özel eğitim öğretmeniyle rahat etmiştik. Oğlum şimdi yuvadayken gelecekte okuyacağı okul ile ilgili bir araştırma yapmış ve ünlü bir özel kolejde, özel eğitim kontenjan listesinde birinci sıraya alınmıştım.
Lakin tüm araştırma ve hazırlıklarımıza karşın biz de otizmli bir çocuğa sahip ailelerinin okul konusunda yaşadığı zorluklarla karşı karşıya kaldık. Çünkü oğlumun okula başlama çağı geldiğinde, birebir okulun özel ihtiyaçları olan çocuklarla yaşadıkları problemler sebebiyle “Kaynaştırma Programı” uygulamasını durdurduğunu bildirmesi ile başımdan aşağı kaynar sular döküldü.
Ben de çabucak her ailenin çocuğuna eğitim aldırmak isteyeceği başka seçkin özel okullara başvurmaya başladım. Bu okullarla yaptığım görüşmelerde tüm kapılar yüzüme kapandı. Halbuki maddi imkânımız olduğu için bu okullardan birinde kendi özel eğitmenimizle bir arada bir yer bulacağımızı varsayım etmiştim. O anda imkânı olmayan ailelerin ne kadar sıkıntı durumda olduklarını bir kere daha anladım.
Çocuğunu okula kaydettirmek isteyen çabucak her aile benzeri tecrübeler yaşıyor. Bir aile, özel bir okulun evvel otizmli çocuklarını kabul ettiğini, lakin daha sonra öbür velilerin reaksiyonundan çekinerek bu kararından vazgeçtiğini belirtiyor. Hakikaten de özel okullar velilerin reaksiyonundan çekiniyorlar; hatta kimi veliler okulda hiperaktif bir çocuk olmasını bile istemiyor.
Bunlar, başlangıçta marjinal birkaç olay üzere görünebilir. Lakin, otizmin yaygınlığı dikkate alındığında, otizmli çocukların eğitim hakkından gereğince yararlanamamasının ne kadar derin bir toplumsal sorun teşkil ettiği de daha düzgün anlaşılır. Türkiye’de 271.000 otizmli birey ve 81.000 0 -14 yaş ortası çocuk var. Meğer Ulusal Eğitim Bakanlığı’na bağlı Otistik Çocuklar Merkezleri’nde hala yalnızca 650 çocuk eğitim alıyor. Yalnızca İstanbul’da 1.000 çocuğumuz eğitim alabilmek için sırada sınıf açılmasını bekliyor.
Bununla birlikte, otizmli çocuk aileleri olarak tümüyle yalnız da değiliz. Yasal haklar devlet okullarında biz otistik çocuk ailelerine özel okullara nazaran daha fazla imkân sağlıyor. Çocuğunuza otizm tanısı konulduktan sonra bir Rehberlik Araştırma Merkezi’nden (RAM) rapor alarak tekrar tıpkı yerden resmi okullara yerleştirme kararı aldırmanız gerekiyor. Bundan sonra ise çocuğunuzun yaşına nazaran, önünüzde farklı seçenekler bulunuyor.
3-6 yaş ortasındaki özel eğitime muhtaçlığı olan çocukların okul öncesi eğitimi mecburidir ve bu eğitimin öncelikle okul öncesi eğitim kurumlarında kaynaştırma uygulaması kapsamında sürdürülmesi temeldir. Fakat bu çocuklar için okul öncesi özel eğitim okulu / kurumu ve özel eğitim sınıfları da açılabilir.
Şayet çocuğunuz 7-14 yaşları ortasında ise Rehberlik ve Araştırma Merkezi’nden alacağınız rapor ile olağan gelişim gösteren akranları ile birebir sınıfta kaynaştırma eğitimi alabilirler. İlköğretim programları yahut bu programlara denkliği kabul edilen özel bir eğitim programını takip edemeyecek durumda olanlar ise birebir tıp yetersizliği olan öğrencilerin eğitim gördüğü ilköğretim okullarında açılan özel eğitim sınıflarında ve ilköğretim programlarının maksatlarını gerçekleştiremeyecek durumdaki otizmli bireyler için açılan Otistik Çocuklar Eğitim Merkezlerinde eğitim alabilirler.
Devlet okullarındaki kaynaştırma sınıflarına giden otizmli çocuklar da birçok sorun yaşıyor. Birçok öğretmen, otizm ve gibisi semptomlar gösteren çocuklar konusunda son derece bilgisiz ve eğitimsiz. Bu durum sınıflarda çocukların denetim edilememesi ve dışlanmasına sebep olabiliyor. Elbette, bu öğretmenlerimizin hatası değil, çünkü bu bahiste kendilerine uzman bireylerce eğitim verilmesi gerekiyor.
Çocuklarımızın rastgele bir devlet okulu ya da özel okulda okumasına yönelik imkânların sağlanması bir lütuf değil, haktır. Her ailenin bilmesi ve araması gereken bu yasal haktan faydalanmak için atmamız gereken en değerli adım ise otizmli çocuğumuzu RAM’lara kaydettirmek ve ülkemizdeki otizmli nüfusun gerçek büyüklüğünü ortaya çıkararak kayda geçirmektir. Bu biçimde, ilgili bakanlık ve resmi kuruluşlar da resmi sayılara dayanarak otizmli çocukların topluma kazandırılması için daha fazla imkân seferber edebilecektir.
Otizmli çocukların eğitim hakkı
