“Tuvalet eğitimine çocuğun ve bakım veren kişinin hazır olduğu bir devirde başlanması çok değerlidir. Yanılgılı bir vakitte ve hazırlıksız başlangıç, çocuğun bu evreyi sıkıntısızca atlatabilmesini engelleyebilir. Çocuk için tuvalet eğitimine hazır olmak demek; hem fizyolojik olarak kas gelişiminin tamamlanmış olması hem gelişimsel olarak kendini tabir maharetlerinin kazanılmış olması hem de ruhsal olarak sağlıklı bir periyodunda olması demektir.” diyen Prof. Dr. Bengi Semerci, Selpak’ın Prof. Dr. Bengi Semerci Enstitüsü işbirliği ile hayata geçirdiği “Tuvalete Merhaba” eğitim projesine de dayanak veriyor ve aileleri bilgilendiriyor.
Ebeveynler, çocuğun doğduğu andan başlayarak, her hareketini yorumlamaya çalışır. “Güldü”, “Beni tanıdı” üzere daha soyut ve bizim atfettiğimiz gelişmelerin yanı sıra kimi fizikî, davranışsal ve ruhsal değişimler bebeğin gelişimini gösterir. Başını dik tutması, takviyesiz oturması, birinci diş, yabancıları ayırt etmeye başlaması, birinci sözleri ve birinci adımları bir sistem içinde bebeğin gelişimini izlememizi sağlar. Çocuğun tuvalet eğitimi ile bezden kurtulması, hem çocuğun kendisi hem de çocuğa bakım veren şahıslar için değerli bir gelişimsel kademenin tamamlanmasıdır.
Tuvalet eğitimine çocuğun ve bakım veren kişinin hazır olduğu bir periyotta başlanması çok değerlidir. Yanılgılı bir vakitte ve hazırlıksız başlangıç, çocuğun bu evreyi problemsizce atlatabilmesini engelleyebilir. Çocuk için tuvalet eğitimine hazır olmak demek hem fizyolojik olarak kas gelişiminin tamamlanmış olması hem gelişimsel olarak kendini tabir marifetlerinin kazanılmış olması hem de ruhsal olarak sağlıklı bir periyodunda olması demektir.
Tuvalet eğitimi annelerin adeta kabusudur. Ne vakit başlaması gerektiği, nasıl davranılması gerektiği konusunda düzensizlik yaşanır. Tuvalet eğitimi için en uygun devir 24-36 aylar ortasıdır. Daha erken periyotta başlamak ve çok baskı kurarak bir an evvel çocuğun pak kalmasını sağlamaya çalışmak, hem fizyolojik olarak yapamayacağı bir şeyi yapmasını istemek hem de ilerde gelişebilecek kimi ruhsal sıkıntıların başlamasına neden olmak demektir. Emsal halde hiç eğitim vermemeye çalışmak, vakti gelince kendi söyler diye bırakmak da hem çocuğun tuvalet eğitiminin gecikmesine hem de ruhsal açıdan problemlere neden olur.
Birtakım çocuklar çiş denetimini, kimileriyse kaka denetimini evvel öğrenebilirler. Bu durum çocuktan çocuğa farklılık gösterir. Gün içinde tuvaletini denetim edebilmek, gece denetim edebilmekten daha evvel tamamlanır. Tuvalet eğitiminin tamamlanma müddeti çocuktan çocuğa değişir. Birçok kaynakta çocuğun çişini söylemesinin 5 yaşına kadar, kakasını söylemesinin 4 yaşına kadar süreceğini yazmakla birlikte, beklenti 3. yaşta eğitimin tamamlanması olmalıdır. 3 yaş toplumsallaşma ve kreşe başlama yaşıdır. Öteki çocukların yanında bezli olmak, çiş ve kaka denetimini sağlayamamak çocuğu rahatsız edecektir. Gece altını ıslatma daha uzun sürer ve 5 yaşına kadar devam edebilir. İnatlaşmadan, büyümeye başladığını kabullenebilir ve periyodun özelliklerini bilirsek yeni hünerler kazanan bebeğimizle onları paylaşarak eğlenebiliriz.
Hazır olduğunu nasıl anlarız?
· Yürüyebiliyorsa,
· Kolay buyrukları yerine getirebiliyorsa,
· İsteklerini sözlerle konuşarak anlatabiliyorsa,
· Kendi kendine kolay giysileri çıkarabiliyorsa,
· Çoklukla gün içinde 2-3 saat kuru kalabiliyorsa,
· Tuvalete çıktığı saatlerin bir rutini oluşmuşsa,
· Altının ıslaklığından rahatsızlığını tabir eder hale gelmişse tuvalet eğitimine başlama vakitleri gelmiş demektir.
Birtakım durumlar yaşı gelmesine rağmen tuvalet eğitimini zorlaştırabilir. Bu belirtiler şu halde sıralanabilir:
· Şimdi çocuğun saydığımız belirtileri göstermiyor olması,
· Devamlı kabızlık sorunu yaşaması,
· Son periyotta hayatında kıymetli bir değişiklik olması (yeni bakıcı, yeni kardeş, taşınma, vefat vb.)
· Tuvalet eğitimini verecek olan kişinin gergin, sonlu olması, kâfi vakit ayıramayacağını düşünmesi ve
· Birden fazla kişinin farklı biçimlerde çocuğa tuvalet eğitimi vermeye çalışıyor olması.
Tuvalet eğitiminde anne-babanın rolü
Rastgele bir sıhhat sorunu olmadığı sürece erişkin olup hala tuvalet alışkanlığını kazanamamış hiç kimse yoktur. Bu yüzden eğitimin nasıl verileceğine, çıkabilecek meselelere ağırlaşarak, eğitimi bir kaygı nedeni, bir sorun üzere algılamamak gerekir. Unutulmamalıdır ki tuvalet eğitimi doğal sürecin bir kesimidir. Bu nedenle çocuğun eğitim sürecindeki davranışlarına çok yansılar vermemek gerekir. Tuvalet eğitiminin konutun içindeki en kıymetli mevzu, çözülmesi gereken bir süreç halinde algılanması, eğitimi hem çocuk hem aile açısından zorlaştıracaktır. Sabır bu periyodun anahtar sözcüğüdür. Bir adım ileri, bir adım geri gidilmesi en sık rastlanan durumlardan biridir. Her keresinde sabırla karşılamak ve öfkelenmeden tuvalet eğitimine devam etmek gerekir. Şayet çocuk çok reaksiyonlar veriyor ve tuvaletini yapmayı katiyetle reddediyorsa eğitim sürecine çocuk hazır olana kadar orta vermek, çok ısrarcı olup bu süreci inatlaşma ile geçirmemek son derece değerlidir.
Tuvalet eğitimi sürecini, külliyen sizin denetiminizde ve sizin verdiğiniz eğitime nazaran tamamlanacak bir süreç üzere görmeniz sizi çok yük altında bırakır. Aslında bu süreç sizden çok çocuğunuzun denetimindedir. Münasebetiyle bir ebeveynin vazifesi; sorumluluğu büsbütün almak değil, çocuğuna mümkün olduğunca dayanak olmak, yüreklendirici davranmaktır. Bu süreç tam olarak siz hazır olduğunuzda değil, siz ve çocuğunuz hazır olduğunuzda tamamlanacaktır.
· Tuvalet eğitimine başlamadan evvel çocuğun tuvalete yahut lazımlığına alışmış olması kıymetlidir. Her gün muhakkak aralıklarla tuvaleti olsun olması tuvalete ya da lazımlığa oturarak alıştırmalar yapmak alışkanlık edinmeyi kolaylaştırır.
· Çocuğunuzu yeterli gözlemlemeniz ve çişini ya da kakasını yaparken nasıl davrandığının farkında olmanız, onu uygun vakitlerde tuvalete yönlendirmeniz için uygun olacaktır. Örneğin yüzünün formu değişebilir ya da yürürken bir anlığına durabilir. Bu tıp durumlarda, onu tuvalete ya da lazımlığa yönlendirmek eğitimi başlatmak için işinize yarayacaktır.
· Çocuklar tuvaletlerini birkaç dakikadan fazla tutamazlar, o nedenle tuvaletlerinin geldiğini söyledikten ya da siz fark ettikten sonra en süratli halde tuvalete götürmek değerlidir.
· Lazımlık çocuğun rahatlıkla ulaşabileceği bir yerde olmalıdır. Çocuk lazımlığına eğitim sürecinden evvel kıyafetleriyle oturtturularak alışması sağlanabilir.
· Sifon sesinden korkan, tuvaleti sadece pis bir yer olarak tanıyan çocukların eğitim süreçleri daha sıkıntı olmaktadır. O nedenle vakit zaman çocuğun sifonla oynamasına, tuvalete girmesine çok yansılar vermemek gerekir.
· Tuvalet eğitimine dar vakitlerde başlamamak kıymetlidir. Mühleti çocuktan çocuğa değişmekle birlikte bu eğitimin tamamlanması vakit almaktadır.
· Kız çocuklarının anneyi, erkek çocuklarının babayı model almaları, onları izleyebilmeleri süreci kolaylaştırmaktadır.
· Çocuğun daha rahat hareket edebilmesi ve lazımlığa oturabilmesini kolaylaştırmak için mümkün olduğunca kendisinin çıkarabileceği çeşitten kıyafetleri giydirmeye ihtimam gösterilmelidir.
· Tuvalet eğitimi verilmeye başlanıldığı vakit bez artık kullanılmamalıdır. Bez kullanmaya devam etmek eğitimi uzatacaktır. Ekseriyetle anneler üşüyeceğini düşünerek, kış aylarında bez çıkarmaktan tasa duymaktadır. Ancak çocuğun doğduğu vakte nazaran, yazın gelmesini beklemek gecikmeye neden olabilir. Her çocuk tuvalet eğitimi sürecinde orta sıra altına kaçırabilir. Bu durumda çocuğa kızılmamalı, ayıplanmamalı, cezalandırılmamalıdır.
· Çocuğa sık sık tuvaleti olup olmadığını sormak yerine, belirli aralıklarla tuvalete birlikte giderek denetim etmek daha uygun olacaktır. Kakası için, her yemek öğününden sonra tuvalete oturtmak eğitimi kolaylaştırır. Lakin oturma müddetleri uzun olursa, çocukla inatlaşma artar ve eğitim gecikir.
· Tuvalet eğitimde en büyük ödül “aferin” dir. Tuvaletini artık bezine yapmıyor olmasını büyük ödüllerle, çok reaksiyonlarla karşılamak vakit zaman altına kaçırdığında kızmak kadar yanlıştır. Alkışlamak, çok önemsemek, mükafatlar vaat etmek, tuvalet vaktini adeta bir merasim haline getirmek eğitime ve sonraki sürece ziyan verecektir.
· Çocuk lazımlığa ya da tuvalete oturduğunda onun yanında kalıp, oyalanması sağlanabilir. Onu tek başına bırakıp gitmek, oturma mühletini kısaltacağı için eğitimi güçleştirir.
· Çocuğa “aferin” demek için tüm vazifesi yerine getirebilmesi beklenmemelidir. Örneğin tuvalete yetişememiş bile olsa tuvalete gitmiş ve pantolonunu çıkarmış olması da övülmelidir.
· Çocuk tuvaletini yaptığında onu çişinden ya da kakasından tiksindirecek, yaptığı şeyden utanmasına yol açacak kelamlar söylenmemelidir (ay ne pis, koktu vb.)
· Çocuğun tuvalet eğitimini kısa müddette tamamlayabilmesi ya da tamamlayamaması, hiçbir vakit çocuğun genel başarısı ya da başarısızlığı olarak yansıtılmamalıdır. Tuvalet eğitimi gelişimin doğal bir sürecidir.
Tuvalet eğitimi nasıl verilir?
